Мусаллам аст, ки дар кишварҳои мусулмонӣ ва махсусан, Шарқи исломӣ, коргардонони бозиҳои геополитикӣ барои расидан ба ҳадафҳои сиёсию иқтисодӣ бештар аз ҳассосиятҳои динию мазҳабӣ кор гирифта ва мегиранд. Тавре ки ба назар мерасад, дар шароити феълӣ истифода аз таассуби мазҳабӣ минҳайси мафкураи фарогир бештар таҳаққуқ пайдо кардааст. Таърихи бозиҳои сиёсӣ ва бархӯрдҳои геополитикие, ки бар мабнои исломи сиёсӣ дар манотиқи Шарқи мусулмонӣ ҷур шудаанд, баёнгари он аст, ки аз нимаи дуюми асри нуздаҳум коргирӣ аз исломи сиёсӣ ва ба манофеи ҷомеаи сармоядорӣ истифода ва сӯъистифода шудани он аз силсилаи барномарезиҳои калидии қудратҳои вақти ҷаҳонӣ ба шумор мерафтааст. Минбаъд сӯъистифодаи дин ва мазоҳиби исломӣ дар эҷоди ноамнию бесуботӣ дар минтақаҳои мавриди назар ба амри зарурии барномаҳои сиррии империализми ҷаҳонӣ табдил ёфта буд. Ҳамин тариқ, дар доираи барномарезиҳои геосиёсӣ таъсиси гурӯҳҳои муташаккили ҷиноӣ аз ҳисоби ифротгароёни мазҳабӣ ва ташкил додани равияву фирқаҳои динӣ ҷиҳати дар ҳоли парешонӣ нигаҳ доштани давлатҳои вопасгарои Шарқи мусулмонӣ ва аз ин тариқ таҳти контроли ҳамешагӣ қарор додани онҳо ба як навъ суннат ва ҳукми анъана даромад. Ин аст, ки тамоми созмонҳои сиррии динӣ-мазҳабӣ дар маҳдудаи мамолики Шарқи мусулмонӣ таҳти назар, ҳидоят ва ҳимояти қудратҳои ҷаҳонӣ амал карда, баҳри бароварда сохтани манофеъ ва ниёзҳои сиёсию иқтисодии бегонагон хизмат кардаанд.

 Дунявият низомест, ки дар он фаъолиятҳои сиёсӣ ва фаъолиятҳои динӣ аз ҳам ҷудо амал мекунанд. Яъне ниҳодҳои сиёсию динӣ аз ҳам ҷудо амал мекунанд. Дар ин низом қонунгузорӣ дар чорчӯбаи зарурриятҳои иҷтимоӣ ба роҳ монда шуда, асли ҷудоии ҳукумату дин дар қонуни асосии бисёре аз кишварҳои демократӣ сабт гардидааст. Ин асл яке аз бузургтарин ҷилваҳои пешрафти фарҳангӣ ва фикрии башар ба шумор меравад. Асли ҷудоии дину сиёсат реша аз демократия мегирад, ки он яке аз беҳтарин меъёрҳои ҳукумати дастаҷамъӣ ё гурӯҳӣ дар ҳар ҷомеа шинохта шудааст. Дар ин навъи ҷомеа майдони амалкарди дастгоҳ ё ниҳоди асосии идоракунии ҷомеа, ки ҳукумат ё давлат ном бурда мешавад, аз майдони амалкарди дастгоҳ ё ниҳоде, ки онро дину мазҳаб меноманд, то он ҷо ки имкон дорад, ҷудо ва мушаххас аст.  

  Маълум аст, ки сирру асрорҳои аз ҷиҳати илми асоснок нагардида олимонро водор месозад, то баҳри кашфи илмии онҳо кушиш намоянд. Роҳ ба ҳақиқати илми бо ҷамъоварии далелҳо, низоми онҳо, ҷихати умумӣ шурӯъ мешавад. Далелҳо танҳо далелҳо ҳастанд, ки таҳкурсии ягон гипотеза ё кор, ки дар натиҷаи омӯзиши кори душвор пайдо мегардад. Илми астрономия ба мо имконияти медихад, ки барои ҳалли масъалаҳои берун аз атмосфера ва галакттика роҳи хал пайдо намоем.

 Чист Истиқлолият?

Пайки бахту муждаи озодӣ аст,

Дар Ватан сарманшаи ободӣ аст.

Маҳви чуғзи ғам зи тири шодӣ аст,

Дар ватандорӣ муҳаббатхоҳӣ аст.

Давлат Сафар

 Оре, Истиқлолият ин муждаи озодию пайки бахт буда, сарманшаи ободии Ватан ва муҳаббатҳоҳӣ дар ватандорӣ мебошад, ки ҷавҳари он Истиқлол аст. Истиқлол яке аз усули асосии фарҳанги умумии башар ва ба ибораи дигар, истиқлол манбаи  асосии сиёсат, ҳуқуқ, адёни   ҷомеаи инсонӣ аст. Дар баҳсҳои   ҳуқуқи башар ба унвони манбаи истиқлол панҷ аслро мавриди таҳқиқ ва баррасӣ қарор медиҳанд: 1) асли ҳаёти шоиста; 2) асли каромати инсонӣ; 3) асли таълим ва тарбия; 4) асли истиқлоли масъулона; 5) асли тадбир. Ғайр аз ин, истиқлолро гоҳ ба истиқлоли ҳуқуқӣ ва истиқлоли фалсафӣ низ ҷудо намуда, гоҳо онро баробари адолат ва озодӣ донистаанд ва робитаи байни ақл ва истиқлолро ақлоният медонанд, ки имрӯз маънои тавоноии таҳлилӣ ва мантиқӣ будани фикр аст, тасвир менамоянд. Истиқлол аз ҳама ғараз берун аст, фақат бо як меъёр арзёбӣ мегардад, истиқлол танҳо ба хотири истиқлол маҳдуд мешавад ва дар натиҷаи ин маҳдудият, меъёри «умуми»-и он, яъне манфиати умумӣ, ба ногузирии амнияти истиқлол оварда мерасонад.