Сиёсатгарони дин одатан дар суханрониҳои хеш аз арзишҳои башарӣ ҳарф мезананд ва чунон  дар суханрониҳои хеш пардозгарӣ менамоянд, ки дар аввал кас гумон мекунад, ки онҳо воқеан аз ҳамин арзишҳо пайгирӣ менамоянд аммо ин танҳо як зоҳири фиребоест, ки ҷиҳати расидан ба аҳдофи хеш аз он кор мегиранд.

  Гурӯҳҳои исломгаро (исломгаро- нафароне, ки ҷиҳати расидан ба ҳадафҳои сиёсии хеш аз Ислом ба ҳайси восита истифода менамоянд) аз дарку фаҳми ин нуктаро надоранд, ки дар ҷаҳони имрӯз ҳама умур боясти ба маънии созгори ақлу мантиқ ва илму фанноварӣ ба роҳ монда шавад. Дар дигар маврид  имкон надорад ҷомеаи муоссирро аз тариқи хурофоту таассуб идора намуда, онро аз мушкилоти гуногуни иҷтимоӣ раҳо намуд. Тамоми он даъвиҳое, ки исломгароён аз ба вуҷуд овардани арзишҳои бунёдии ҷомеа мегӯянд, ҷуз дурӯғ ва риё чизе бештар нахоҳад буд.

   Муҳаққиқони масоили сиёсӣ ва коршиносони умури иҷтимоӣ асл ва нишонаҳои ҷомеаҳои мутамаддинро дар вуҷуди истиқлоли фикрӣ ва хиради ҷамъӣ арзёбӣ кардаанд. Ташаккули истиқлоли фикрию эҷодӣ роҳро барои сохтани фазою муҳитҳои солим ва бози иҷтимоӣ ҳамвор мекунад. Аз ин ҷост, ки дар ташаккул ва рушди тафаккуру биниши фалсафӣ, ки санги асоси ҷомеаи хирадмеҳвар шинохта шудааст, давлати дунявӣ ва мутаносибан, равиши зиндагии секулярӣ нақши бунёдӣ дорад.

  Яке аз заминаҳои аслии хурофот тарс ва нодонӣ дар баробари ҳаводиси табиию ҷамъиятӣ аст. Ҳанӯз аз замони аввалин огоҳии башар дар нисбати худу ҷаҳон шояд аз аввалин чизҳое, ки ӯ дарк намудааст, ин осебпазирӣ дар баробари ҳаводиси табиию ҷамъиятӣ будааст. Махсусан дар он замон, ки ҳанӯз инсон зиндагии нимаваҳшӣ дошт, бо бархӯрд ба ҳаводиси даҳшатноки табиӣ, аз қабили сел, тӯфон, зилзила, оташсӯзӣ, раъду барқ ва амсоли ин, ҳамчунин, ҳадафи туъмаи ҳайвоноти бузургҷуссатаре қарор гирифтан, инсонро маҷбур намудааст то дар баробари ин ҳаводис чораандешӣ намояд. 

  Дар ҷомеае, ки он ҷо хаёл бар андеша ва бовар бар илму таҷриба бартарӣ дорад, аксари мардумон побанди суннатҳо ва арзишҳои бофтаю сохтаи зеҳнианд. Ҳамин аст, ки нодонию хурофот бо ҳам тавъам амал мекунанд ва яке дигареро пурра мегардонад. Он ҷо ки барои собит кардани ин ё он ҳодисаю воқеа вақт ва заҳмат талаб мекунад, аксар аз инсонҳо худро ба боварҳо таскин медиҳанд ва барои дарёфти ин ё он ҳақиқат ба тарзи илмӣ аслан кушише ба харҷ намедиҳанд.