(Тақриз ба китоби Беҳрӯзи Забеҳулло “Шукӯҳи Истиқлол”. – Душанбе: “Дониш”, 2025. –190 саҳ.)

 Чакида

Маҷмуаи шеъри “Шукӯҳи Истиқлол” асари Беҳрӯзи Забеҳулло шомили достонҳои “Амвоҷи ҳастӣ”, “Қиссаи мурғи Самандар”, дар зумраи осори шохиси адабиёти муосири тоҷик ҷой дорад. Ин асар бо пайванд додани мероси адабии куҳани форсӣ-тоҷикӣ ба заруратҳои сиёсӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоии рӯзгори ҳозир, ду рӯйкарди асосиро дар худ дорад: нахуст, таъкид бар посдорӣ аз ҳувияти фарҳангӣ ва миллии тоҷикон; дувум, барҷастасозии оянданигарӣ ва тараққихоҳӣ дар масири истиқлоли миллӣ ва давлати навин. Шоир бо баҳрагирӣ аз забони намодину байноматнӣ, мафоҳиме чун миллат, давлат, ақли ҷамъӣ ва раҳбарии хирадмандонаро дар қолаби шеър дар ду достон “Амвоҷи ҳастӣ” ва “Қиссаи мурғи Самандар” ба баён меоварад. Мақолаи ҳозир мекӯшад бо рӯйкарди таҳлилӣ-тафсирӣ нишон диҳад, ки “Шукӯҳи Истиқлол” на танҳо асари адабӣ, балки “Манифести фарҳангӣ- миллӣ”-и тоҷикон дар қарни ХХ1 аст.

  Равобити байналмилалии муосир ба таври фазояндае бо печидагӣ, пӯёӣ ва чандқутбӣ машхасс мешавад. Дар ин замина, аҳамияти сарварии сиёсии фардӣ, ба вижа дар кишварҳое, ки дар марҳилаи тавсеаи пас аз ҷангӣ ҳастанду, барои эҷоди ниҳодҳои хукуматии пайдор кўшишҳои зиёд ба харҷ медиҳанд ва ба дунболи тақвияти иқтидори байналмилалии худ ҳастанд, рӯ ба афзоиш аст. Намунаи боризе аз гуфтаҳои боло Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки Президенти он, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чеҳраи калидии муайянкунандаи масирҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷии он ба ҳисоб меравад.

  Дар ҷаҳони имрӯза, ки ҷаҳонишавӣ марзҳоро аз байн мебарад ва фазои иттилоотию фарҳангии ягона эҷод мекунад, масъалаи ҳифзи ҳувияти миллӣ рӯз аз рӯз бештар матраҳ мегардад. Густариши равобит байни мардум, пешравии фанноварӣ, дастрасии бозорҳои ҷаҳонӣ, инчунин афзоиши ҷараёни муҳоҷират, дарки мутақобил ва мубодилаи идеяҳоро тақвият ва дар баробари ин хатари аз даст додани аслият, решаҳои фарҳангӣ ва марҷаи маънавиро низ ба миён меорад. Маҳз аз ин сабаб ҳувияти миллӣ ба унвони усси асосии (краеугольный камень) рушди иҷтимоӣ ва омили муайянкунандаи пойдории давлату муттаҳидии миллат шинохта мешавад. Дар даврае, ки башарият босуръат дар ҳоли ҳаракат ба сӯи ҷаҳонӣ шудан аст, ниёз ба дарки решаҳои миллӣ ва аслияти фарҳангии худ бавижа зарурӣ мешавад.

  Based on the research of Soviet (now Russian) and European Orientalists and linguists dedicated to the lexical features of the Sogdian language, this article identifies Sogdian words used in the modern Tajik language and defines their lexical meanings.

  In April 2025, the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) included the Mugh Mountain Fortress Manuscripts in the “Memory of the World” register. It is worth recalling that in 1932, a local resident discovered a manuscript in the ruins of the Mugh Mountain fortress, in Sughd Region of the Republic of Tajikistan), written in a language unfamiliar to him. Later, in 1933, a group of researchers from the Institute of Oriental Studies of the Russian Academy of Sciences in St. Petersburg, led by the Orientalist A. Freiman, discovered 75 more manuscripts at this site. These documents were thoroughly studied and turned out to be written in the Sogdian language. They included letters, contracts, diplomatic correspondence, and other documents from the time of the last king of Sogd, Devashtich, who ruled in the ancient city of Panjakent in the early 8th century. These manuscripts are currently preserved in the State Hermitage Museum in St. Petersburg.