Арзиши иқтисодӣ ва татбиқи он

  Растаниҳои хӯрокворӣ, киштшаванда мебошанд. Дар пухтупаз (хусусан дар хӯрокҳои Баҳри Миёназамин, Италия, Испания, Фаронса) навдаи гулҳои бесабзида ва инчунин меваҳои растанӣ истифода мешаванд. Навдаҳоро аз рӯи ҳаҷм ҷудо карда, дар як шаб хушконида, сипас намак, баъзан дар сирко ва равғани растанӣ консерв мекунанд. Каварҳои хурд маззаи мулоим ва калонҳои онҳо тундтар мебошанд. Баъзан, пеш аз пухтупаз, каварҳои намакшударо пешакӣ тар мекунанд, мешӯянд ё мепазанд, то намаки зиёдатиро тоза кунанд. Маззааш тунд, тез, каме турш аст. Меваҳои пухтаи буттаи кавар (каперс)-ро хом хӯрдан мумкин аст. Онҳо буттамевае мебошанд, ки шакли пӯлод бо гӯшти сурхранг доранд, ба шабеҳи бодирингҳои рахдори хурд - капперони. Онҳо тақрибан 18% моддаҳои сафеда, то 30% равған дар тухмҳо, тақрибан 0,32% рутозид дар навдаҳо доранд.

  Растаниҳоро тару тоза истеъмол мекунанд; қаблан онҳоро хушк мекарданд ва дар зимистон ба ҷои шакар истеъмол мекарданд. Селлюлозаи онҳо хеле ширин аст (то 12% қанд), аз ҷиҳати мазза ба тарбуз шабеҳ аст. Тухмҳо то 18% сафеда ва 25-36% равғани чарбии нимхушк доранд, ки барои истифодаи ғизо мувофиқанд.

  Кавари ёбоӣ дар тибби халқӣ низ истифода мешавад.

  Қисмҳои тару тозаи каварҳо хосиятҳои антисептикӣ ва бедардсозанда доранд. Меваҳо барои бемориҳои ғадуди сипаршакл, бемории милки дандон ва дарди дандон истифода мешаванд. Ҷароҳатҳои табобатнашавандаро бо афшураи кавар ва диабети қандро бо инфузия ва ҷӯшоби баргҳои ҷавон ва навдаҳои кавар табобат мекунанд. Пӯсти решаҳои растаниҳои тару тозаро барои бемориҳои даҳон ва дарди дандон хоидан лозим аст. Ҷӯшоби пӯсти реша барои гипохондрия, ҳамлаҳои истерикӣ, фалаҷ, бемориҳои сипурз ва ҳангоми шамолкашӣ ва дарди ревматикӣ истифода мешавад. Кавари ёбоӣ рутин дорад, бинобар ин он барои фишори баланди хун истифода мешаванд. Ҷӯшоби гул, пӯст ва решаҳои кавар барои беҳтар кардани фаъолияти дил, бо дардҳои табиати гуногун ва неврозҳо истифода мешаванд. Решаҳоро инчунин дар ҳунарҳои мардумӣ ранг кардани абрешим бо ранги сабз ва қаҳваранг истифода мебаранд.

Н.и.ф.м, И.Х. Юсупов,

н.и.ф.м А.Д.Бахдавлатов,

н.и.ф.м. Н.У.Умаров,

К.А.Рузиев, Э.Худойбердиев

 Лабораторияи спектроскопияи молекулавии

Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови

Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон