Оянданигарии илмӣ (футурология) и равандҳои сиёсӣ яке аз самтҳои муҳими таҳқиқоти фалсафӣ ва байнисоҳавӣ мебошад, ки бо номҳои гуногун, аз он ҷумла «тадқиқоти стратегӣ», «банақшагирӣ», «сиёсатгузорӣ» (policy research) ва «омўзиши масъалаҳои рушд» (development research) мавриди истифода ҳастанд. Оянданигарии илмӣ бояд муҳимтарин равандҳои муосири ҷомеа ва ҷаҳонро омўзад ва ба нақша гирад.

Аз сабабе, ки дар манотиқи мухталифи Тоҷикистон никоҳи хешовандони наздик хеле зиёд ба чашм мерасад, масъалаи мазкур дар саросари матбуоти даврӣ, сомонаҳои иҷтимоӣ ва радиову телевизион баҳсҳои гуногунро ба бор овардааст. Албатта, яке аз сабабҳои асосии бастани ақди никоҳ байни хешовандон ҷаҳонбинии динӣ, маҳалгароӣ ва суннатҳои авлодгароӣ мебошад. Шояд масоили мазкур сабабҳои объективӣ, яъне мураккабии сохти релеф ва аз якдигар дар масофаҳои дур ҷойгир шудани маҳалҳои аҳолинишин (хусусан, манотиқи кўҳсор) бошад, чунки дар байни мардуми деҳоти кўҳсори кишвар муносибатҳои дуҷониба кам ба чашм мерасад. Сабаби дигар, ин дар шаҳрҳои бузурги ҷумҳурӣ - Душанбе, Хуҷанд, Кўлоб ва ғайра набудани шароити хуби зиндагӣ барои донишҷўён, кормандон ва дигар ҷавононе, ки ба хотири корҳои мухталиф аз минтақаҳои гуногун ворид мешаванд, мебошад. Маҳз ҳамин мушкилот боис гардидааст, ки аксар падару модарони дар навоҳии дурдаст зиндагидошта, ба хотири надоштани хешу табор дар ин шаҳрҳо фарзандашонро барои идомаи таҳсил ба макотиби олӣ сафарбар наменамоянд.

Дар замони муосир ҷаҳонро хатарҳои мухталифи табиӣ (тағйирёбии иқлим, вайроншавии қабати озонӣ, баландшавии оби уқёнуси ҷаҳонӣ, бо силоҳҳои ҳастаӣ муҷаҳҳазшавии кишварҳо, камшавии канданиҳои фоиданок, …) ва инсонӣ (амнияти озуқаворӣ, норасоии оби нўшокӣ, демографӣ, касалиҳои сирояткунанда, …) таҳдид менамоянд. Аммо мамолики абарқудрати минтақа ва ҷаҳон ба ин мушкилоти ҳалталаби башар нигоҳ накарда дар бештари манотиқи мухталифи олам ба сохтани ҳуввияти динӣ машғуланд. Ин амали онҳо дар ҳолест, ки аз замони пайдоиши нахустдинҳо - тотемизм, анимизм ва фетишизм - то ба имрўз беш аз 4000 адёни гуногун ба вуҷуд омада, боз барҳам хурдаанду лекин, ягон дине ҳеҷ як мушкилии инсонро ҳал накардааст. Дар ин маврид қайд кардан зарур аст, ки имрўз дар ҷаҳон беш аз 425 дин амал менамояд ва ҳар яки он китоби муқаддас ва арзишҳои эътиқодии худро дорост. Дар байни ин адён ҳеҷ яке аз онҳо бартарӣ, волоият ё салоҳияти зиёдатие надорад, ки пайравонаш китоб ва арзишҳои дини дигарро паст зада, инкор кунанд.

Шуури ҷамъиятӣ ва амнияти ҷамъиятӣ (Шуури муқаррарӣ)

Муқаддима

Бозтоби воқеаҳои глобалӣ, минтақавӣ ва баъзе процессҳои диалектикӣ - идомаи мантиқии равандҳои геополитикӣ, ки аз ҷумла дар Тоҷикистон рух медиҳанд, ниёз ба таҳлил, арзёбӣ ва хулосабарории дақиқ доранд.Ба назар муҳим мерасад, агар хосият, муносибот ва қонуниятҳои ин зуҳурот дар вобастагӣ бо омилҳои хориҷӣ ва дохилӣ аз нигоҳи илмӣ равшан гарданд. Эътимоди қавӣ он аст, ки чунин муносибати илмӣ ба воқеият - тафсири ҳақиқии реалияти объективӣ, амалияи таъмини манфиатҳои миллиро осонтар мекунад. Албатта, рақибони геополитикии Тоҷикистон дар ин кор манфиатдор нестанд. Гарчанде, «нест чизе, ки камтарин эътимодро дар ҷавҳар дорад, дар мисоли он, ки гӯё савод, маърифат … мушкил эҷод мекунад, ба ҷойи расонидани кӯмак» (Бэкон Ф., Сочинения, Москва, «Мысль», 1977, саҳ. 91).