Воридшавии оянда ба қаъри микроолам бо гузариш аз сатҳи атом ба сатҳи зарраҳои бунёдию суббунёдӣ алоқаманд мебошад. Мафҳуми зарраи элементарӣ дар аввалҳо ба маънои содда ва баъдтар ба маънои зарраи тақсимнашаванда фаҳмида мешуд. Сипас, олимони соҳаи физика ба шартӣ будани истилоҳи элементарӣ, ки ба микрообъектҳо татбиқшаванда аст, розӣ гардиданд. Ин бовариро фарзия дар бораи мавҷудияти кваркҳо, ки аз онҳо ҳамаи зарраҳои бунёдии маълум таркиб ёфтаанд, пурқувват гардонид. Чӣ тавре, ки дар мавзӯи гузашта қайд намудем, ба сифати аввалин зарраи бунёдӣ электрон кашф шуда буд. Баъдтар дар сисолаи аввали садаи XX фотон, протон, позитрон ва нейтрон кашф гардиданд. Ҳамаи зарраҳое, ки дар замони ҳозира элементарӣ ҳисобида мешаванд, шакли мавҷудияти материя ба шумор рафта, дар ядрои атом муттаҳид нестанд. Бинобар ин, аксар вақт онҳоро зарраҳои субядроӣ (назди ядроӣ) меноманд. Дар замони муосир шумораи зарраҳои бунёдии кашфгардида зиёда аз 350 ададро ташкил медиҳад.

  Тасаввурот дар барои сохти атомӣ - молекулии моддаҳо аз давраҳои қадим дар байни олимон вуҷуд дошт. Ҳамин гуна таасаввуротро дар таълимоти соддалавҳонаи табиатшиносии файласуфони Ҳинди бостон, Юнони атиқа ва Рими қадим вохӯрдан мумкин аст. Дар асоси чунин тарзи фаҳмишҳо аввалин шуда файласуфи Юнони қадим Левкипп (500-440 то эраи мо) консепсияи атомистиро пешниҳод намуда буд. Левкипп нахустин маротиба ба илм мафҳуми «атом» ва «холигӣ» - ро дохил намудааст. Ақидаҳои атомистии Левкиппро баъд аз ӯ файласуфони дигар Демокрит, Эпикур, Лукретсий ва дигарон инкишоф дода, инчунин онро пурраю дақиқ гардониданд. Дар байни пайравони мактаби атомистии Левкипп шогирди худи вай Демокрит дар ин самт мавқеи хос дорад. Мувофиқи ақидаҳои Демокрит дар холигии мутлақи фазои моро иҳотакунанда шумораи беохири зарраҳои тақсимнашаванда - атомҳо мавҷуданд, ки шаклу андозаҳои мухталиф дошта, дар ин холигиҳо бетартибона ҳаракат мекунанд. Баъзан атомҳо бархӯрда аз ҳамдигар дур мешаванд ва баъзан ба якдигар бо ҳолатҳои гуногун часпида моддаҳоро ба сифатҳои мухталиф ҳосил мекунанд. Намояндаи дигари равияи атомистӣ Эпикур бошад, атомҳоро ба хосиятҳои вазндорӣ тақсим намудааст.

  Дар тамоми ҷабҳаҳои зиндагӣ - иҷтимоиёт, иқтисодиёт, сиёсат, фарҳанг, илму маориф ва ғайра нақши занон бағоят бузург аст. Зан - модар, тарбиятгар, кадбону, завҷа; зан - омӯзгор, олима, ходими илм, арбоби илму фарҳанг; зан - ходими давлату ҷамъият, сиёсатмадор. Дар ин бобат номи садҳо бонувони тоҷикистониро номбар метавон кард, ки ифтихори давлату миллати куҳанбунёду тамаддуновари мо ҳастанд.

  Давраи муосири инкишофи илми физика дар Тоҷикистон баъди солҳои панҷоҳуми асри гузашта рост меояд. Дар ин давра дар Тоҷикистон рӯйдоди муҳими илмие ба вуқуъ пайваст, яъне Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (14. 04. 1951) ба фаъолият оғоз намуд. Кушодашавии Пажуҳишгоҳҳои астрофизика (соли 1958) ва физикаю техникаи ба номи С.У. Умарови (соли 1964) АИ ҶТ саҳифаи наверо дар таърихи илми тоҷик боз намуд. Маҳз дар ҳамин давра як қатор ҷавонони болайёқати тоҷик ба муассисаҳои илмию тадқиқотии дигар мамолики ҳамҷавор барои такмили ихтисос ва пур кардани халои зеҳнии пажуҳишгоҳҳои навтаъсис сафарбар карда шуданд.