Яке аз мушкилоти зеҳнии рушди иҷтимоӣ тақдиргароӣ ва бовару эътиқод ба он маҳсуб меёбад. Боварӣ ба тақдир бори масъулиятро аз дӯши одамӣ мебардорад, рӯҳияи инфиолӣ ба фард таҳмил мекунад ва тавоноии инсонро  барои ифои нақши барҷаста ва муассир дар ҳаёти иҷтимоӣ аз ӯ мегирад. Бо бартараф кардани ин бовар аз фарҳанги ҷомеа  инзивои иҷтимоӣ коста шуда, рӯҳияи ҳамкориву таовун тақвият меёбад. Бинобар ин шинохти падидаи мазкур ва афзоиши огоҳиву дониш нисбат ба он барои ҷомеаи имрӯзаи тоҷик аз аҳамияти босазое бархӯрдор аст. Бо назардошти муҳимияти масъала барои ҷомеаи муосир хостем як таҳқиқоти кӯтоҳ ва иҷмолиро рӯйи масъалаи мазкур аз диди ҷомеашиносӣ анҷом диҳем.

  Дар осори таърихӣ, аз ҷумла сарчашмаҳои хаттӣ пиромуни вазъияти иҷтимоиву фарҳангии ноҳияҳои марказӣ ва ҷанубию шарқии Тоҷикистони кунунӣ (бо номи Бухорои Шарқӣ) маводу бурҳонҳо кам нестанд. Зимнан, ҷуғрофидон ва мутафаккири барҷастаи тоҷики охири асри XIX - ибтидои асри XX Муҳаммад Содиқхоҷаи Бухороӣ, мутахаллис ба Гулшанӣ дар баробари вазъияти сиёсӣ ва иқтисодиву иҷтимоӣ, инчунин доир ба ҳаёти фарҳангии бекиҳои Бухорои Шарқӣ, аз ҷумла Ҳисор, Кӯлобу Балҷувон, Қабодиён, Қаратегин, Дарвоз ва амсоли онҳо ахбори бағоят ҷолибу судманд боқӣ гузоштааст, ки то имрӯз аҳамияти илмиву амалиашонро гум накардаанд.

  Тоҷикистон дар раванди тағйирёбии иқлим ва таъсири манфии он ба соҳаҳои мухталифи фаъолияти хоҷагии халқ басо осебпазир буда, яке аз роҳҳои бурунрафт аз мушкилоти мазкур мутобиқ намудани соҳаҳо ба тағйирёбии иқлим ва паст кардани оқибатҳои ногувори ин тағйирёбӣ мебошад. Аз ин рӯ, яке аз проблемаҳои ҳалталабу мубрами муҳити зист тағйирёбии иқлим буда, қариб ба тамоми ҷанбаҳои ҳаёти аҳолии сайёра таъсир мерасонад. Тавре мушоҳидаҳои обуҳавошиносӣ нишон медиҳанд, дар натиҷаи тағйирёбии иқлим, дар Тоҷикистон ҳазорҳо пиряхҳои хурд аз байн рафта, раванди мазкур ҳанӯз ҳам идома дорад ва дар ин давра масоҳати яхбастаи кишвар то 20% ва ҳаҷми яхҳо 25-30% кам шудааст.

-       “Баҳри вуҷудро, ба кӯзаи танги дин дигар ғунҷондан натавон...

-       Ҷаҳон, ба ҷаҳонбинии нав барои имрӯз ва ояндаи худ ниёз дорад...

-       Агар дар инсон мағзаш маркази фикр бошад, дар ҷаҳон маркази фикр, инсон аст.”

  Чунин ақида ва суханон, ки дар дили хонанда фурӯд омада, лона мегузоранд, дар китоби файласуфи номии мо Комил Бекзода “Таърихи рӯшанфикрӣ аз даврони Ҷамшед то замони Фирдавсӣ” (Душанбе 2012, -433 саҳифа), зиёданд. Донишманди тавоно, таҳхонаҳои сарду торик ва пайиҳам хобрафтаи таърихи куҳани моро кофта, воқеаҳоеро пеши назар меорад, ки бештари таърихнавису китобнависони мо аз онҳо ё аслан, хабар надоштанд, ё огоҳҳона онҳоро пинҳон медоштанд.