12 сентябри 2020  Тоҷикистон 5500 солагии Саразмро ҷашн мегирад. Бояд тазаккур дод, ки таҷлили ин ҷашн барои на танҳо тоҷикон ва мардуми ориёасл, балки  кулли аҳолии минтақаи Осиёи Марказӣ аҳамияти бузурги сиёсӣ  ва геополитикӣ дорад. Ёдгории Саразм ҳамчун маркази ташаккули тамаддуни кишоварзӣ, ҳунармандӣ ва шаҳрсозии тоҷикон дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз сентябри соли 2000-ум мақоми ҳуқуқии "Мамнӯъгоҳи таърихиву бостоншиносӣ"-ро соҳиб гардида, ба яке аз марказҳои муҳими ҳафриётии олами муосир табдил ёфт.

  Бозёфтҳои бостоншиносӣ далел бар он мекунанд, ки  Саразм дар ҳазораи чаҳорум то дувуми қабл аз мелод аз шаҳрҳои санъатӣ ва рушдёфтаи Суғди қадим буда,  дар водии Зарафшон ва маркази тавлидоти филизоти қалъаӣ ва биринҷ ҷойгир  будааст. Саразм нишонае аз тамадуни 5500-солаи кишоварзӣ, шаҳрсозӣ ва ҳунармандии тоҷикон аст. Дар ин шаҳр колоҳо аз мис, қалъаӣ, пашм ва сангҳои қиматӣ тавлид шуда ва аз тариқи корвонҳо ба шаҳрҳои соҳили дарёи Хазар, Осиёи Марказӣ ва Ховари Миёна содир мешуданд. Сохтмонҳои Саразмшаҳр аз хишт бунёд шуда ва кӯчаҳои он танг ва печдарпеч будаанд.

  Дар давоми солҳои сипаригашта  Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо аз Саразм дидан намудаанд. Бевосита бо ташаббуси тамаддунпарварона ва дастурҳои фарҳангдустонаи Роҳбари давлат солҳои 2003-2008 панҷ ҳафриёти бостоншиносӣ дар мавзеи Саразм болопӯш шуданд. Аҳамияти муҳими Саразмро ба назар гирифта, Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2020-ро соли ҷашнгирии Саразми бостонӣ ҳамчун маркази ташаккули тамаддуни кишоварзӣ, ҳунармандӣ ва шаҳрсозии тоҷикон эълон намуданд, ки ин боз як аломати бузурги арҷгузорӣ ба арзишҳои таърихии миллати тоҷик мебошад. 

Бояд тазаккур дод, ки Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар  эҳёи анаънаҳои миллӣ, ҳифзи забон ва фарҳанги тоҷик корнамоии фавқуллода  кардаанд.

  Бо талошҳои пайвастаи муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қисме аз онҳо, аз ҷумла, Шашмақом ва Наврӯз, ба Феҳристи мероси ғайримоддии ЮНЕСКО ва шаҳри қадимаи Саразм ба Феҳристи мероси моддии ташкилоти зикршуда ворид гардиданд. Аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф гардидани мероси таърихиву фарҳангии мо аз як тараф эътирофи тоҷикон ҳамчун миллати тамаддунсозу фарҳангӣ бошад, аз тарафи дигар натиҷаи босамари   талошҳои Пешвои миллатанд. 

Инак, пагоҳ, 12 сентябри соли 2020 ҷашни яке аз ёдгориҳои бостонии кишварамон — шаҳри қадимаи Саразмро доир менамоем. Мо ин ҷашнро, албатта, бо дарназардошти тамоми  чораҳои зиддиэпидемиявӣ таҷлил хоҳем кард. Имрӯз басо кам роҳбаре дар ҷаҳон ёфт мешавад, ки мисли Президенти кишварамон ба таърихи миллат ва худи миллат арҷгузорӣ мекунад ва чунин чорабинии муҳими фарҳангӣ -сиёсиро таҷлил мекунад.   Ин маъракаи муҳими фарҳангӣ имкон медиҳад, ки мо маданияти беш аз 5500 — солаи аз ҷониби доираҳои илмии ҷаҳон эътирофшудаи худро ба ҷаҳониён ба таври шоиста муаррифӣ созем.  

  Ман фикр мекунам, ки бо назардошти  хизматҳои Пешвои миллат  оид ба ҳифз намудани ёдгориҳои таърихии миллатҳои ориёасл  ва кӯшишҳои роҳбари давлат дар эҳёи анаъанаҳои миллии тоҷикон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вориси  қадршинос  ва  ҳақиқии дурдонаҳои тамаддуни ориёӣ мебошад.  

  Дар даврони Истиқлоли давлатӣ  бо кӯшишҳои пайвастаи Пешвои миллат  сатҳи ҳувияти  миллии   мардуми тоҷик ба  маротиб баланд гашта, тоҷикон дар ҳифзи ёдгориҳои мардуми ориёасл саҳми асосӣ гузошта истодаанд. 

Мо имрӯз шоҳиди он ҳастем, ки дар кишварҳое, ки  дар он мутаассибони динӣ ақидҳои  зиддимиллии худро  пиёда кардаанд, ёдгорҳои таърихӣ    бераҳмона несту нобуд карда мешаванд. Ин амалиётро ҷаҳолатпарастони динӣ махсус анҷом медиҳанд, яъне вақте   ёдгории таърихӣ аз хотираи миллат  нопадид мегардад, миллат дигар кӣ  будан  ва чӣ доштани худро аз хотир мебарорад. Баъдан ин гуна миллатҳо давлати миллии худро ҳам аз даст медиҳанд!!!

 

  Баъзе ҳамватанони  динзадаи мо, ки пурра ҳувияти миллиашонро аз даст додаанд, имрӯз бе ибо исбот карданӣ мешаванд, ки ташаккули миллати тоҷик маҳз аз замони ҷорӣ шудани ислом дар сарзамини аҷдодии мо сурат  гирифтааст, яъне тақрибан 1300 сол пеш. Аммо  Саразми бостонӣ ба ин гуна ақидаҳои беасоси душманони миллат зарбаи ҷонкоҳ мезанад, чунки ин ёдгории таърихӣ далели он аст, ки миллати тоҷик 5500 сол соҳиби ҳудуд, шаҳр, фарҳанг ва технологияҳои барои ҳамон давра муосири истеҳсолӣ дошт. Ин нуктаро Пешвои миллати мо хеле хуб дарк кардаанд. Ёдгориҳои таърихӣ  яке аз рукнҳои муҳими ҳувияти миллии мо мебошад. Ҳифзи   ёдгориҳои таърихии миллат ва  арзишҳои миллӣ, ҳифзи забони тоҷикӣ,  тарғиб ва муаррифии фарҳанги башардӯстонаи тоҷикон барои ҷаҳониён, таҳкими рукнҳои ҳувияти миллӣ, ҳифзи манфиатҳои миллӣ, ташаккул ва таҳкими фарҳанги ваҳдатгароӣ, муттаҳид намудани тоҷикони ҷаҳон ва дигару дигар фаолияти назаррас дар мавриди муаррифӣ, ҳифз ва рушди манофеи миллат, бешубҳа рисолати  Пешвои миллат мебошад, ки онро муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон хеле муваффақ иҷро карда истодаанд.