Фаронса яке аз мамлакатҳои мутараққии Аврупои Ғарбӣ ба ҳисоб рафта аз ҷиҳати масоҳат дар ин минтақа мақоми аввалро касб менамояд. Дар ҷаҳон яке давлати абадқудрат буда бо атриёт, саноати сабук ва ҷойҳои таърихии диққатҷалбкунандаи худ машҳур мебошад. Пас ба даст овардани Истиқлолият давлатӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамкориҳоро бо мамлакатҳои хориҷӣ оғоз намуд. Ҷумҳурии Фаронса яке аз аввалин кишварҳое мебошад, ки истиқлолияти давлатии ҷумҳуриро эътироф кард. Ҷумҳурии Тоҷикистон 3 марти соли 1992 бо Франсия муносибатҳои сиёсӣ-дипломатии худро барқарор кард. Истиқлолияти давлатӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки аз охири солҳои 1990-ум ба таври системавӣ сохтани сиёсати мустақили равобити берунӣ ва вобастагии мутақобилаи хориҷии худро фароҳам овард. Дар марҳилаи ибтидоии ташаккул ва рушди давлати ҷавонони Тоҷикистон, Фаронса яке аз кишварҳое буд, ки истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро эътироф намуда, муносибати дипломатӣ бо Ҷумҳурии мо (3 марти соли 1992) -ро ташкил намуд. Намунаи воқеии нахустин робитаҳои сатҳи олӣ ташриф ба Душанбе дар моҳи марти соли 1992 аз ҷониби Котиби давлатии Фаронса оид ба корҳои хориҷӣ Алиана Вивеен буд. Зимни сафари корӣ масъалаҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷиии ду кишвар, роҳҳои густариши муносибатҳои дуҷониба муҳокима шуданд ва маросими имзои протокол дар бораи таъсиси муносибатҳои дипломатӣ миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Фаронса баргузор гардид.
Ташкил ва рушди ҳамкориҳои самарабахши Фаронса ба таҳкими мавқеи Тоҷикистон дар ҷомеаи ҷаҳонӣ мусоидат намуда, ба рушди устувори кишвари мо, аз ҷумла дар соҳаҳои тиҷоративу иқтисодӣ мусоидат мекунад. Дар оғози солҳои 90-уми асри бистум, муносибатҳои Тоҷикистону Фаронса дар робита бо робитаҳои дипломатӣ ва мукотиба боқӣ монданд ва мубодилаи доимии табрикоти табрикӣ аз роҳбарони ду кишвар буд. Ҳамин тариқ, 16 июли соли 1993 Раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Эмомалӣ Раҳмон ба Президенти Ҷумҳурии Франсия Франсуа Миттеран барқияи табрикотӣ ирсол намуд, ки ба муносибати ҷашни миллии Фаронса - Рўзи Бастилия рост омада буд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон Фаронсаро яке аз шарикони асосӣ ва боэътимоди худ дар Аврупо мешуморад. Дар робита ба ин Фаронса дар муносибат бо Тоҷикистон фазои дўстӣ ва эътимод ба вуҷуд овардааст. Ҷумҳурии Тоҷикистон дар баробари дигар ҳамкориҳо заминаи муносибатҳои амниятӣ ва мубориза бо терроризмро бо Фаронса дар мадди аввал медонад.
Боиси таъкид аст, ки равобити иқтисодии ҷонибҳо асосан ба ду давра ҷудо мешавад: то соли 2001 ва баъд аз он. Дар давраи аввал ҳамкории иктисодии кишварҳо асоосан тариқи Кумитаи аврупоии кумаки башардўстона (ECHO), САҲА, шуъбаҳои молиявӣ-иқтисодии Иттиҳоди Аврупо ва барномаи TASIC сурат мегирифт. Танҳо дар давраи дуюм ин навъи равобити кишварҳо ба сатҳи нисбатан нав дохил гардид.
Дар самти бисёрҷониба ҳамкории Тоҷикистон бо Иттиҳоди Иқтисодии Аврупо аз нимаи дуюми соли 1992 шурўъ гардидааст. Иттиҳоди Иқтисодии Аврупо дар асоси барномае, ки аз ҷониби парлумони он тасдиқ шуда буд, дар ҳаҷми 1,2 млрд. ЭКЮ барои дастгирии давлатҳои тозаистиқлол ва бартараф намудани камбудии маҳсулоти озуқаворӣ қарз ҷудо намуд.
24 июни соли 1992 дар Брюссел Созишномаи қарзии байни Иттиҳоди Иқтисодии Аврупо ва ҶТ ба имзо расид, ки дар асоси он ба Тоҷикистон 54,5 млн. экю қарз ҷудо карда шуд. Дар доираи ин қарз солҳои 1992-93 ба Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳаҷми 34,5 млн. ЭКЮ маҳсулоти ғалладона, дар ҳаҷми 15 млн. экю шакар дар ҳаҷми 5 млн. экю доруворӣ ворид карда шуд.[1]
Дар баробари ин аз оғози соли 1992 Ҷумҳурии Тоҷикистон дар барномаи махсуси кўмакҳои техникӣ Иттиҳоди Иқтисодии Аврупо, ки дар ҷаҳон бо номи ТАСIS машҳур аст, дохил карда шудааст.[2]
Соли 1995 дар асоси барномаи ТАСIS ба Тоҷикистон барои расонидани кўмакҳои техникӣ дар соҳаи хоҷагии қишлоқ, энергетика ва маориф 4 млн. доллари ИМА ҷудо карда шуд. Иттиҳоди Аврупо баҳри тезонидани татбиқи барномаҳои банақшагирифташуда аз моҳи августи соли 1995 барои ҳамоҳангсозии барномаи ТАСIS – ро дар шаҳри Душанбе ифтитоҳ намуд. Мақсади асосии Бюрои ҳамоҳангсозии барномаи ТАСIS – ин ба ҳукумати ҶТ расонидани кўмакҳои машваратӣ барои бароҳмонии корҳои идора кардан ва муайян намудани самтҳои афзалиятноки иқтисодиёти ҷумҳурӣ иборат буд.[3]
Аз соли 1993 дар қаламрави ҶТ фаъолияти Намояндагии Идораи Комиссияи Аврупоӣ оид ба масоили кўмакҳои башардўстона (ЕСНО) оғоз мешавад, ки дар ташаккули равобити мутақобилаи Тоҷикистон ва Иттиҳоди Аврупо саҳми муассире гузоштааст.[4]
Дар тўли фаъолият Идораи намояндагӣ ба созмонҳои ғайридавлатӣ маблағҳои зиёд баҳри гузаронидани чорабиниҳо оид ба татбиқ намудани барномаҳои кўмаки башардўстона, ҷобаҷосозии мўҳоҷирони дохилӣ ва гурезаҳо ҷудо намудааст, ки дар даврони душвор барои кишвари мо аҳамияти ҳаётӣ дошт.
Аввалин сафари ҳайати олирутбаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сатҳи муовини аввали Ҳукумати ҶТ М.Убайдуллоев 31 октябри соли 1995 ба Белгия доир гардид. Дар натиҷа Меморандум байни Иттиҳоди Аврупо ва Ҳукумати ҶТ ба имзо расида, ба Тоҷикистон 47500тонна орд ҷудо гашт.[5]
Дар баробари гуфтаҳои боло Иттиҳоди Аврупо дар асоси Барномаи кўмаки озуқавории Иттиҳоди Аврупо барои Қафқоз ва Осиёи Марказӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳаҷми 50 ҳазор тонна орд фиристод.[6]
Равобити кишварҳоро таҳлил намуда, ба хулосае омадан мумкин аст, ки вобаста ба вазъи душвори сиёсӣ ва иқтисодӣ ҳамкориҳо танҳо дар чаҳорчўбаи кўмакҳои башардўстона ва ёрии техникӣ аслан имконпазир буда, маҳз онҳо баҳри рушду густариши равобити мутақобилан судманд дар оянда заминаи мусоид фароҳам овардаанд.
Дар соҳаи муносибатҳои дуҷониба байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Фаронса 7 ҳуҷҷат имзо шудааст, ки заминаи шартномавӣ-ҳуқуқии ду давлатро ташкил медиҳанд.
Бо мақсади инкишоф додани муносибатҳои савдоӣ-иқтисодӣ дар рафти ташрифи вазири мудофиаи Фаронса ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ўро ҳайъати иқтисодӣ ҳамроҳӣ мекард. Онҳо аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмонов қабул гашта, баъд аз вохўрии мазкур қарори таъсиси Маҳфили бозаргонии Тоҷикистон ва Фаронса қабул карда шуд.
Намояндагони ҳайати иқтисодии Фаронса, инчунин, бо намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазорати рушди иқтисод ва савдо, палатаи савдо ва саноат вохўрӣ намуда, масъалаҳои марбут ба иқлими инвеститсионии мамлакатро мавриди муҳокима қарор доданд. Инчунин аз ҷониби онҳо якчанд лоиҳаҳо дар соҳаҳои бонкӣ, энергетикӣ ва саноати хўрокворӣ пешниҳод шуданд.
Ҳаҷми савдои берунаи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Ҷумҳурии Фаронса дар соли 2006 - 6214,5 ҳазор доллари ШМА-ро (содирот- 175 ҳазор дол., воридот- 6039,5 ҳазор дол.ИМА) ташкил дод.[7]
8 августи соли 2008 дар Вазорати молияи ҶТ протоколи молиявӣ байни Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Фаронса дар бораи сохтмони терминали нави фурудгоҳи байналмиллалии шаҳри Душанбе ба имзо расид. Мутобиқи он Фаронса ба ЧТ қарзи хориҷӣ ба маблағи 17 млн. евро дар тўли 35 соли пешниҳод менамояд, ки 25 соли он давраи имтиёзнок мебошад.[8]
24 феврали соли 2012 Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Оқил Оқилов бо Сафири фавқулодда ва мухтори Ҷумҳурии Фаронса дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Анри Зиппер де Фабиани ва роҳбарияти ширкатҳои «СОФЕМА» ва «ВЕНСИ»- и Фаронса масоили татбиқи лоиҳаи сохтмони терминали мусофиркашонии фурудгоҳи байналмилалии Душанбе мавриди баррасӣ қарор дод.
Оқил Оқилов таъкид кард, ки сохтмони терминали байналмилалии Душанбе аз ҷониби ширкатҳои фаронсавӣ ба таъхир афтода, дар иҷрои мувофиқаҳое, ки қаблан ба даст омадаанд, мушкилиҳои зиёде пеш овардааст ва маҳз ба хотири кашол ёфтани корҳои сохтмонӣ, лоиҳакашӣ ва ташхиси техникию молиявӣ арзиши лоиҳавии сохтмони терминал ба маротиб боло рафтааст.[9]
Зимни сафари расмӣ ба Аврупо аз 6 то 11 июни соли 2011 (Австрия) Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон бо Президенти Бонки Аврупоии сармоягузорӣ Филипп Мейштадт (10 июн) мулоқот намуд. Баъди анҷоми мулоқот миёни Тоҷикистон ва Бонки Аврупоии сармоягузорӣ боз ду созишномаи нави ҳамкорӣ ба имзо расид, ки нишонаи возеҳи ҳавасмандии Иттиҳоди Аврупо ба густариши ҳамкорӣ бо Тоҷикистон мебошад. Мутобиқи ин санадҳо дар давраи аввал барои татбиқи амалии лоиҳаҳои энергетикӣ дар вилояти Суғди Тоҷикистон 14 миллион евро қарзи имтиёзнок ва 7 миллион евро маблағи грантӣ ҷудо карда хоҳад шуд.[10]
Муносибатҳои фарҳангӣ низ байни кишварҳо хуб ба роҳ монда шудааст. Дар ин самт пеш аз ҳама робитаи қадими халқҳоро метавон зикр кард. Аз асрҳои XII-XIII оғоз намуда фаронсавиҳо бо осор ва ашъори Рудакӣ, Фирдавсӣ, Ибни Сино, Умари Хайём, Саъдӣ, Ҳофиз, Ҷомӣ ваКамоли Хуҷандӣ ва дигарон ошно буданд.
Осори бузургони классики мо дар ин кишвар чандин маротиба баргардон ва нашр шудаанд. Ба қавли Шокир Мухтор аввалин асаре, ки фаронсавиҳоро бо Шарқ шинос намуд, «Гулистон»-и Саъдӣ мебошад, ки аз ҷониби сафири Фаронса дар Теҳрон Андол де Рие соли 1684 тарҷума гардидааст.[11]
Осори Сино, Фирдавсӣ ва дигар мутафаккирони тоҷик дар Фаронса маҳбубият доштанд. Танҳо тўли солҳои 1900-1910 рубоиёти Хайём дар тарҷумаҳои Никол, Шарл Гролло, Ферманд Анри, Жорж Фриллей, Мертолд ва дигарон борҳо ба табъ расиданд
Ҳамзамон дар ҳудуди Фаронса тоҷикон зиндагӣ менамоянд, ки дар ташакули ҳаёти ҷамъиятӣ ва илмӣ-фарҳангии ин кишвар саҳми босазо доранд. Масъуди Миршоҳӣ, шоира Гулбаҳор Мирзоева – духтари шоири халқии Тоҷикистон Ғаффор Мирзо, узви вобастаи АУ ҶТ Ёқубова Муҳиба аз қабили онҳоянд. Ба қавли Масъуди Миршоҳӣ соли 1996 танҳо дар ҳудуди шаҳри Париж 36 ҳазор эрониҳо зиндагӣ мекарданд.[12]
Бо такя ба робитаҳои таърихӣ ҳамкориҳои фарҳангии кикшварҳо дар замони истиқлолият инкишоф ёфта истодаанд. Намунаи возеҳи он ташрифи президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмонов ба Ҷумҳурии Фаронса барои иштирок дар кори Конфронси генералии ЮНЕСКО моҳи октябри соли 2005 мебошад. Дар рафти ташриф «Рўзи фарҳангии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Фаронса» бо иштироки васеи намояндагони санъати тоҷик баргузор шуд. Ҳамзамон вохўрии президенти Ҷумҳурии Фаронса ҷаноби Жак Ширак бо арбобони санъати тоҷик доир гардид, ки дар он ҷаноби Жак Ширак онҳоро бо мукофотҳои давлатии Фаронса сарфароз гардонид.[13]
Соли ҷорӣ 29 март дар шаҳри Париж бо ташаббуси Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Шоҳигарии Белгия дар якҷоягӣ бо ҷамъияти тоҷикон дар Фаронса ва Иттиҳодияи фаронсавии «Наврўз» дар зери манораи Эйфел Иди байналмилалии Наврўз ҷашн гирифта шуд.
Дар чорабинӣ намояндагони ҷамъиятҳои Афғонистон, Ҳиндустон ва Эрон бо Сафорати Тоҷикистон ҷашни байналмилалии Наврўзро таҷлил намуданд. Намояндагон ва сайёҳоне, ки ба тамошои манораи Эйфел ҳар рўз аз тамоми дунё меоянд, шоҳиди ин иди бошукўҳ гардиданд.
Дар ҷараёни чорабинӣ Раиси анҷумани «Journée Internationale de Norouz», узви ҷамъияти «Пайванд», профессори Донишгоҳи Париж ва маркази тадқиқотии «Кюри» Масъуди Миршоҳӣ ба ҳозирин, ки теъдоди онҳо аз се ҳазор зиёд буд, дар бораи таърихи пайдоиши Наврўз, расму оин, урфу одат, тарзи ҷашнгирии он ва либосҳои миллии кишварҳои номбурда маълумот дод. Инчунин дар раванди ҷашн намоиши либосҳои миллии минтақаҳои кишварҳои таҷлилкунандаи наврўз ба маърази тамошо гузошта шуд.[14]
Умуман ҳамкории ҷонибҳо дар самти иқтисодӣ-фарҳангӣ мўътадил ҷараён доранд. Вале бояд қайд намоем, ки бо иқтидори кишварҳо ин сатҳ пурра мувофиқат намекунад. Зарур аст, ки ҳамкориҳо дар ин самт инкишоф дода шаванд. Бо вуҷуди ин, дар солҳои вазъи ноустувори иҷтимоию сиёсӣ дар Тоҷикистон, дастгирии Фаронса ҳис мекард. 11 январи соли 1993 дар Москва дар ҷараёни ҷаласаи Муовини Раиси Шўрои вазирони Ҷумҳурии Тоҷикистон А.Ахтошов бо Сафири Фаронса Пьер Морел ба Фаронса дар робита ба ҳодисаҳои фоҷиабор, ҷониби Тоҷикистон дархост карда шуд, ки дар кишвари мо дар доираи барномаи Фаронса Kofas барои харид хўрока кумак расонанд. Сафир баъд аз он ваъда дод, ки дархости худро ба диққати ҳукуматаш пешниҳод кунад ва ин масъаларо ҳал кунад. Илова бар ин, дар чаҳорчўбаи мулоқоти Вазири корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон Рашид Алимов бо Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Фаронса дар шаҳри Москва, Пьер Морел барои устувории суръатбахшии вазъи сиёсиву иҷтимоиву иқтисодии Тоҷикистон изҳори умед кард ва гуфт, ки Фаронса 1 миллион франкро барои кўмак ба Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути Кумитаи Салиби Сурх. Қобили қайд аст, ки аз моҳи сентябри соли 1993 намояндагии Фаронса оид ба Ташкилоти Оғохон, ки дар Вилояти Мухтори Кўҳистони Бадахшон фаъолият намудааст, ки ба Тоҷикистон тавассути расонидани кўмаки тиббӣ ва ҷарроҳии тиббӣ ба беморхонаи марказӣ ва муассисаҳои табобатӣ дар минтақаҳои аз ҳама зарардида кўмак расонидааст. 3 марти соли 1994 Сарвари давлат, Раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Эмомалӣ Раҳмон Сафири Фавқулодда ва Мухтори Фаронса дар Федератсияи Русия, Пьер Морелро ба муносибати пешниҳоди эътимодномаҳо ҳамчун Сафири Фаронса дар Тоҷикистон ба ҳузур пазируфт.
Дар рафти гуфтушунид аввалин сафири Фаронса дар Ҷумҳурии Тоҷикистон изҳор дошт, ки Фаронса омодагии ҳамаҷонибаи ҳамкорӣ бо кишвари мо омода кардааст. П. Морел хотиррасон кард, ки чӣ гуна, бори аввал, дар солҳои корӣ дар соҳаи коргарони фаронсавӣ дар сохтани корхонаи алюминийи тоҷик, ба вилояти Тоҷикистон ташриф овард.
Таъини ҷониби Фаронса аз Сафири худ дар Тоҷикистон ҳавасмандии тарафайнро ба роҳ мондани муносибатҳои созанда, дарозмуддат ва муваффақонаи шарикии боэътимод нишон дод. Ин қадам бо решаҳои анъанаҳои баландмақоми дипломатӣ, ки ба ташаккули муносибатҳои байнидавлатӣ ва наздикшавии халқҳои Тоҷикистон ва Фаронса равона шудааст, мувофиқат карданд.
Дар даврони муколамаи дипломатӣ бо мақсади ба даст овардани ниятҳои сиёсии ду давлат, 22 октябри соли 1999, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон Сафири Фаронса дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҳуберт Коэнен Вердеурро ба ҳузур пазируфт. Дар вохўрӣ қайд карда шуд, ки дар муносибатҳои Тоҷикистону Фаронса ба рушд ва таҳкими минбаъда низ тағйир ёфт. Ҷонибҳо омодагии худро барои идома додани кори корӣ дар мавзўи имзои як қатор ҳуҷҷатҳои ҳамкории дуҷониба, аз ҷумла дар соҳаҳои иқтисодӣ ва фарҳангӣ изҳор намуданд.
Президент Эмомалӣ Раҳмон ба манфиати Тоҷикистон дар рушди равобити бисёрҷониба ва муносибатҳо бо Фаронса ҳамчун давлати демократӣ шаҳодат дод. Тибқи Сарвари давлат, "Тоҷикистон, дарвозаи ҷанубии САҲА, дар марҳалаи бунёд ва таҳкими институтҳои демократӣ мебошад, ба кўмаки Фаронса ҳамчун узви Иттиҳоди Аврупо ва САҲА мепардозад.
31 октябри соли 2002 Сафири Фавқулодда ва Мухтори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Шоҳигарии Белгия, Шариф Раҳимов, Сафири Тоҷикистон дар Фаронса, якҷоя буд. Дар солҳои минбаъда нақши намояндаҳои ваколатдори Тоҷикистон барои рушди муносибатҳои Фаронса аз ҷониби сафирони кишвари мо дар Брюссел - Саймумин Ятимов (аз соли 2007) ва Рустам Солиев (аз соли 2011) амалӣ карда шуданд.
Дар моҳи январи соли 2013 Ҳомидҷон Назаров бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Сафири Фавқулодда ва Мухтори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Фаронса таъйин гардид
Бо вуҷуди ин, дар тўли тамоми давраи ҳамкории Тоҷикистону Фаронса, танҳо як корманди расмӣ ва се сафари кории Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба Фаронса сурат гирифт, ки он имкон дорад, ки имкониятҳои зиёди ғайримаъмулӣ барои ҳамкории байни ду кишвари дўст ва шарикони боэътимод нишон дода шавад. Бо вуҷуди ин, дар моҳи декабри соли 2016, дар таърихи муносибатҳои дипломатӣ миёни Тоҷикистону Фаронса воқеаи назаррас пайдо шуд. Машваратҳои якуми сиёсӣ байни Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати корҳои хориҷӣ ва Рушди байналмилалии Ҷумҳурии Фаронса 8 декабри соли 2016 дар Париж баргузор гардид.
Директори Департаменти Аврупо Флорида Манзан роҳбарӣ карда шуд. Дар машваратҳо ҷонибҳо рушди ҳамкориҳои мутақобилан судманди Тоҷикистону Фаронса дар соҳаҳои мухталиф, аз ҷумла дар соҳаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва тиҷорат, обу энергетика, саноат, тандурустӣ, фарҳанг, маориф, туризм ва дар мубориза бар зидди коррупсия ва маводи муққадир баррасӣ шудаанд, шаҳодат медиҳад.
Ин чорабинӣ ба ҷонибҳо расидан ба сатҳи баланди муколамаи мунтазами сиёсӣ, ки бо мақсади фароҳам овардани манфиатҳои тарафайн ва масъалаҳои марбут ба рўзномаи муносибатҳои дуҷонибаро мавриди баррасӣ қарор додаанд, шаҳодат медиҳанд. Машваратҳои сиёсӣ як механизаи боэътимод ва самарабахши баррасии универсалии масъалаҳои муносибатҳои ду кишвар, инчунин дарёфти роҳҳои ҳалли ҳамаҷонибаи сўхторҳо мебошанд. Бояд қайд кард, ки Тоҷикистон ба густариш ва густариши муносибатҳои байнипарлумонӣ бо Ҷумҳурии Фаронса ҳамчун кишвари аврупои дорои арзишҳои баланди илми ҳуқуқ, фарҳанги сиёсӣ, плюрализм, парламентаризм, демократия ва дунявият таваҷҷуҳи махсус зоҳир мекунад.
Бо дарназардошти ин, дар соли 2002 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар доираи сафари худ ба Париж, Сенати Фаронса дидан кард ва бо роҳбарии ў мулоқот намуд.
Аз он вақт, муносибатҳои байнипарлумонӣ бо ду палатаи парлумони Фаронса - Сенат ва Ассамблеяи Миллӣ фаъолона таҳия карда шуданд. Сафари сершумори Тоҷикистон ва ҷаласаҳои ҳайати Сенати Фаронса (майи 2004), Муовини раиси Кумитаи молиявии Сенати Фаронса Айимер де Монтеску (марти 2005), ҳайати Шўрои Дўстии Фаронса-Осиёи Марказӣ (соли 2011 ва 2013) , Гурўҳи махсуси иттилоотӣ оид ба масъалаҳои об оид ба масъалаҳои кор дар умури корҳои хориҷӣ (дар соли 2011), вакил ва узви фраксияи дўстии Фаронса-Тоҷикистон дар Ассамблеяи Миллӣ Тиерри Мариан (соли 2012 ва 2013) тасдиқкунандаи ин равшан аст.
Тавре ки маълум аст, асоси рушди устувор ва самараноки ҳамкории дарозмуддат миёни кишварҳо асоси ҳуқуқии муносибатҳои онҳо мебошад. Аз соли 1999 то инҷониб, Тоҷикистон ва Фаронса 15 санадҳои ҳамкорӣ, аз ҷумла 9 созишномаҳои байниҳукуматӣ ба имзо расонданд, ки ба ташаккул ва густариши фазои ҳуқуқии муносибатҳои Тоҷикистону Фаронса шаҳодат медиҳанд.
Бояд қайд намуд, ки аз моҳи декабри соли 2016, ҷонибҳо ба баррасии лоиҳаҳои созишномаҳо оид ба пешгирӣ намудани андозбандии дукарата ва пешгирӣ намудани саркашӣ аз пардохти андозҳо ва шартномаҳои хизматрасонӣ дар соҳаи нақлиёт ва авиатсионӣ пешниҳод намуданд.
Албатта, ба манфиати муносибатҳои мутақобилан судманди Тоҷикистону Фаронса барои ба имзо расонидани созишномаҳои дуҷониба оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи энергетика, кишоварзӣ, туризм, нақлиёт ва коммуникатсия, маориф ва илм, истихроҷи маъдан, саноати хўрокворӣ ва ғайра соҳаҳои ояндадор дар оянда, миёни ҷонибҳо он маслиҳатҳои муфид низ дода шуд. Машваратҳои сиёсии мунтазами байниҳукуматии ва миёни Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Фаронса, ҳамчунин гуфтушунидҳои махсуси экспертӣ, бо ҳамкории доимӣ ва талошҳои сохторҳои сиёсӣ ва намояндагиҳои дипломатии ду давлат, ки механизми самарабахш барои пешбурди ҳамкории бисёрҷонибаи Тоҷикистону Фаронса хизмат хоҳанд кард дода шуд.
Бояд қайд кард, ки Тоҷикистон ва Фаронса на танҳо дар асоси дуҷониба, балки дар чаҳорчўби чунин созмонҳои байналхалқӣ мисли Созмони милали Муттаҳид, Созмони амният ва ҳамкори дар Аврупо(САҲА), IMF, СҶТ ва ғайраҳо ҳамкорӣ мекунанд. Тарафҳо як анъанаи хуби дастгирии ҳамаҷониба барои тасдиқи номзадҳо ба мақомоти интихоботӣ ва вазифаҳои асосии муассисаҳои махсусгардонидашуда ва созмонҳои системаи СММ ва дигар сохторҳои байналмилалӣ мебошанд. Ҷолиби диққат аст, ки такрори номзадҳои Фаронса дар Тоҷикистон такрор мешавад. Инҳо дохилии Паймони байналхалқӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ, Интерпол, Иттиҳоди байналмилалии телекоммуникатсия (2010), Хазинаи Байналмилалии Асъор, Комиссияи Байналмиллалии Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон, Шўрои иҷроияи Ташкилоти Оғохон (2011), Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат (2012) , Шўрои ҳуқуқи инсон (2013), Суди байналхалқии ҷиноӣ (2014), Кумитаи СММ оид ба барҳамдиҳии табъиз нисбати занон ва Кумитаи машваратии СММ оид ба масъалаҳои маъмурӣ ва буҷетӣ (2015). Фаронса дар навбати худ Тоҷикистонро дар шакли бисёрҷониба дастгирӣ мекунад. Масалан, акнун наздики Тоҷикистон ба дастгирии шарикии аврупоиаш дар пешрафти номзадии худ ба Шўрои иқтисодӣ ва иҷтимоии СММ (ECOSOC) барои солҳои 2017-2019 дастгирӣ ёфт.
Ҷумҳурии Фаронса таи ин солҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи Созмони Милали Муттаҳид барои дастгирӣ намудани ташаббусҳои байналмилалии кишвари мо дар масъалаи истифодаи оқилона ва идоракунии захираҳои об, аз ҷумла ташаббусҳои Асосгузори сулҳу ваҳдат Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарм Эмомали раҳмон барои эълон кардани Даҳсолаи байналмилалии амалиёти «Об барои ҳаёт» 2005-2015 ва Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» 2018-2028 дастгирӣ намуд.
Тоҷикистон инчунин ташаббусҳои Ҷумҳурии Фаронса дар соҳаи ҳифзи муҳити зист тавассути иштирок дар Конфронси Созмони Милали Муттаҳид оид ба тағйирёбии иқлим (COP21) (ш.Париж, ноябри соли 2015) ва яке аз аввалинҳо шуда ба имзои Созишномаи Париж оид ба тағйирёбии иқлим (ш.Ню-Йорк, апрели соли 2016) -ро дастгирӣ намудааст.
Фаронса дар шароити имрўза яке аз асосгузорон ва таъсисдиҳандагони давлатҳои пешсафи Иттиҳоди Аврупо баҳисоб рафта кушиш мекунад, ки дар чаҳорчубаи ин иттиҳод барои рушди муносибатҳои гуногунҷонибаи Тоҷикистону Иттиҳоди Аврупо саҳми арзандаи хешро гузорад. Ин далели гуфтаҳо аз он шаҳодат медиҳад, ки дар шароити имрўза доштани муносибат бо чунин иттиҳод хеле муҳим саривақти буда, зеро Иттиҳоди Аврупо барои боло бурдани соҳаҳои гуногуни ҳайётан муҳими Тоҷикистон дар доираи Иттиҳоди Аврупо яктарафа кўмакҳои худро дар минтақаи Осиёи Марказӣ мекунадад.
Дар солҳои аввали истиқлолият аз соли 1992 то 2002 Тоҷикистон дар шакли грантҳо беш аз 350 миллион евро ва дар солҳои 2007-2010 гирифта бошад 66 миллион евро кумакпулиҳо гирифтааст. Дар чаҳорчўбаи Барномаи нишондиҳандаҳои бисёрсолаи солҳои 2014-2020, Иттиҳоди Аврупо қарор кард, ки ба Ҷумҳурии Тоҷикистон барои рушд ва таҳкими ҷойҳои деҳотӣ, маориф ва тандурустӣ 251 миллион евро ҷудо намояд.
Ҳамин тариқ, Иттиҳоди Аврупо дар давраи баъди ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ ба тақрибан 650-700 миллион евро кўмак кард. Пеш аз ҳама, имзои Созишнома дар бораи шарикӣ ва ҳамкорӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Иттиҳоди Аврупо дар соли 2004, бо дастгирии Фаронса ба рушди муносибатҳои гуногунҷанба ва гуногунҷабҳаи байни ҷонибҳо такони нав бахшид.
Дар чаҳорчўби созишнома, бо иштирок ва мусоидат дар Фаронса дар Тоҷикистон, татбиқи Стратегияи Иттиҳоди Аврупо дар Осиёи Марказӣ, Барномаи Иҷрои Амнияти Иёлоти Муттаҳидаи Америка Амнияти Аврупо дар Осиёи Марказӣ (БОМКА) ва барномаҳои мубориза бо маводи мухаддир дар Осиёи Марказӣ оғоз ёфта, бомуваффақият идома дорад; ва ҳамкориҳои дуҷонибаи Тоҷикистону Иттиҳоди Аврупо, аз ҷумла Иттиҳоди Аврупо ва Осиёи Марказӣ оид ба масоили сиёсӣ ва амният, Шўрои ҳамкорӣ, Кумитаи ҳамкорӣ, Парламенти Аврупо Кумитаи оид ба ҳамкорӣ, Муколама оид ба ҳуқуқи инсон ва дигар ташаббусҳои муштараки якҷоя.
Ин мисолҳо танҳо аз силсилаҳои санадҳои сиёсӣ дар якҷоягӣ бо Тоҷикистон ва Фаронса дар чаҳорчўби муносибатҳои дуҷониба ва бисёрҷониба мебошанд. Ва дар ин маврид, сафири Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Париж дар соли 2012, инчунин Сафорати Ҷумҳурии Фаронса дар Душанбе кушода шудааст. Ҳамин тариқ, дар ин давраи таърихӣ, муносибатҳои дуҷониба дар соҳаҳои ҳамкориҳои сиёсӣ ва дипломатӣ дараҷаи муайяни эволютсия ба вуҷуд омадаанд.Фаъолиятҳое, ки дар ин соҳа гузаронида шудаанд, муайян намудани динамикаи муносибатҳои сиёсӣ, тиҷоратӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии Тоҷикистону Фаронса дар давраи таҳкими истиқлолияти давлатии кишвари мо муайян карда шуданд.
Дар маҷмўъ, муносибатҳои Тоҷикистону Фаронса дар тўли таърихи марзи худ, пешрафти мўътадил ба даст овардаанд ва бо вуҷуди он, ки «иқтидори хурд»-и имкониятҳои ғайримуқаррарии ҳамкории бисёрҷонибаро ташкил карда шудааст, ки бояд дар солҳои минбаъда бо тақвияти мавзўъ ва соҳаҳои он пурзўр карда шавад.
Муҳаммадлатиф ИСОҚОВ,
ходими илмии шуъбаи Америка ва Аврупои
Институти омўзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупо
[1] М.Оймаҳмадов, М.Муртазоев. «Иқтисодиёти ҷаҳон» Теҳрон. Нашри замон. 2001. саҳ 118.
[2] Ҳамон ҷо.
[3] М.Оймаҳмадов, М.Муртазоев. «Иқтисодиёти ҷаҳон». Саҳ 119.
[4] www/mid.tj.
[5] М.Оймаҳмадов, М.Муртазоев. «Иқтисодиёти ҷаҳон». Саҳ 120.
[6] Њамон љо.
[7] http://www.mid.tj/index.php?node=article&id=367
[8] Зарифӣ Х. Дипломатияи Тоҷикистон: дирӯз ва имрӯз. – С. 146.
[9] Мулоқоти Оқил Оқилов бо Сафири Фаронса. http://khovar.tj/archive
[10] Матни суханронии Вазири корҳои хориљии Тоҷикистон дар нишасти матбуотӣ бахшида ба фаъолияти Вазорат дар семоҳаи дуюми соли 2011. www.khovar.tj
[11] Бобохонов М. Таърихи тоҷикони ҷаҳон. Душанбе, 2002, - С.300.
[12] Бобохонов М. Таърихи тољикони ҷаҳон. Душанбе, 2002, - С.304.
[13] http://www.mid.tj/index.php?node=article&id=367
[14] http://khovar.tj/archive/3815-