(бардоштҳо аз китоби Марк Закари Тейлор зери унвони “Сиёсатгузориҳои навоварӣ: чаро дар илму технология баъзе кишварҳо аз дигарон беҳтаранд”)

  Дар доираи омӯзиши масоили рушди иқтисодӣ, пештар чанд маводи илмиеро мавриди таҳлил қарор дода будем, ки ҳар яке ба кулбори дониш оид ба ин мавзуъ назари наве ворид мекард. Дар ҷустори "Нақши шуури ҷамъиятӣ дар рушду ақибмондагии миллатҳо" (ниг: gundishopur.tj/blogs/меҳр-собириён/Мақолаи%20илмӣ/na-shi-shuuri-amiyat-dar-rushdu-a-ibmondagii-millat-o) андешаҳои табиб ва равоншиноси фаронсавӣ Гюстав Лебон, аз китоби ӯ зери унвони “Равоншиносии миллатҳо ва тӯдаҳо” мавриди муҳокима қарор гирифта буд. Гюстав Лебон мегӯяд, ки тақдири миллатҳоро ниҳодҳои мавҷудаи он не, балки рӯҳияи он ҳал мекунад, ки ин рӯҳия ё худ зеҳнияту равони миллӣ дар заминаи фарҳангу суннатҳои муайян ташаккул меёбад. Яъне фарҳанг аст, ки ҳама чиро заминагузорӣ мекунад ва агар ислоҳоти лозимӣ ба фарҳанги як миллат ворид нагардад, нусхабардории сиёсатҳову ниҳодҳои кишварҳои пешрафта дар як кишвари ақибмонда чизеро иваз нахоҳад кард. Баъдан назари олимони амрикоӣ Дарон Осимоғлу ва Ҷеймс Робинсон дар мақолаи "Дар ҷустуҷӯи омилҳои рушд" (ниг: gundishopur.tj/blogs/меҳр-собириён/Тақриз/dar-ustu-i-omil-oi-rushd) баррасӣ карда шуд, ки дар китоби онҳо зери унвони “Чаро миллатҳо шикаст мехӯранд: решаҳои қудрат, шукуфоӣ ва фақр” оварда шудаанд (ин китоб соли 2024 ҷоизаи Нобел дар иқтисодро соҳиб гардид). Хулосаи муаллифони китоби мазкур ин аст, ки омили асосии рушд ё ақибмондагии кишварҳо, ниҳодҳои бароҳмондаи онҳо мебошанд ва ин ниҳодҳо ҳастанд, ки кишварҳои муайянро ба як пайроҳае ворид месозанд, ки ояндаи онҳо ва ҷойгоҳи онҳоро дар сатҳи байналмилалӣ муайян месозанд. Агар раҳбарон дар як кишвар ниҳодҳои фарогир (inclusive) ба роҳ монда тавонанд, кишвар бо суръат рушд намуда ба зинаҳои баланди рушди иқтисодиву иҷтимоӣ мерасад, вале агар дунболи манфиати шахсии худу атрофиён гашта, ниҳодҳои истихроҷӣ (extractive) ба роҳ монанд, кишвар аз вартаи фақру ақибмондагӣ ҳаргиз берун нахоҳад шуд.

       (мулоҳизоте куллӣ дар ҳошияи ҷашни мелоди файласуфи инсоншинос, устод Муҳаммадалӣ Музаффарӣ)

        29 май дар тақвими мо-ихлосмандону ҳампешагону дӯстону шогирдон ба унвони ҷашни мелоди яке аз фидоиёни илми ватанӣ, инсоншиноси варзидаи миллӣ, поягузори антропологияи тоҷик устод Муҳаммадалӣ Музаффарӣ (мутаваллиди соли 1947) махсус қайд шудааст. Қаблан устодро ба ин ҷашни фархунда шодбош мегӯем ва барояш саломатӣ, тандурустии доимӣ, хушҳолии ҳамарӯзӣ, умрдарозӣ, комёбиҳои илмию эҷодӣ ва мунтаҳо, беҳтарин таманниёти инсониро арз медорем. Чун дар рӯзи мелоди устод Музаффарӣ қарор дорем, ногузир чанд ҷумлае атрофи ошноиамон бо ин устоди забардасти илму фалсафаи ватанӣ ироа мекунем.

     Албатта, бо исми оҳангсоз, муҳаққиқ, донишманди мусиқишинос, муаллим ва зиёии миллӣ Ҷӯрахон Обидпур (мутаваллиди соли 1940) аз дер боз ошноем ва ҳангоми дар Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи М. Турсунзода (ҳозира Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи М. Турсунзода) фаъолият кардан, муколимаву гуфтугӯҳоро дар робита бо ин шахсияти матраҳи фарҳангу ҳунари ватанӣ мешунидем ва гоҳ-гоҳе худи устодро ҳам аз дур медидем. Вале шахсан бо ӯ ошноӣ надоштем. Мушаххасан, ошноии мо бо профессор Ҷӯрахон Обидпур аз моҳи декабри соли 2017 (дақиқтараш, аз 25 декабри соли 2017) шуруъ шудааст: дуруст, замоне ки дар доираи як сафари корӣ ҷиҳати ошноӣ бо вазъи фарҳангу ҳунари минтақа ба маркази вилояти Хатлон – шаҳри Қурғонтеппа (ҳозира Бохтар) рафтем ва ҳангоми дидан кардан аз мактаби мусиқии шаҳри Қурғонтеппа бо ҳукми тасодуф бо устод Ҷӯрахон Обидпур, ки ҳамроҳи як гурӯҳи кории Пажуҳишгоҳи илмӣ-таҳқиқотии фарҳанг ва иттилооти Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати омӯзишу санҷиши вазъи таълимӣ-тадрисӣ ва ташкилию эҷодии муассисоти фарҳангӣ-фароғатӣ ба минтақа ташриф оварда буд, ошно шудем.

    2 май ҷашни мелоди Қаҳрамони Тоҷикистон, шоир ва сиёсатмадори бузурги садаи бисти тоҷик, устод Мирзо Турсунзода аст. Қаблан, зодрӯзи ин шахсияти нотакрори адабиёту фарҳангу сиёсати ватаниро барои кулли алоқамандону фарҳангиёну зиёиёни миллӣ табрик мегӯем.

     Зимнан, дар имтидоди садаи бист, ки ба унвони давраи таҳаввулоти ҷиддии сиёсӣ, мафкуравӣ, илмӣ, фарҳангӣ, ҳунарӣ, эҷодӣ, иҷтимоӣ ва иқтисодӣ шинохта шудааст, дар маҳдудаи таърихи ватанӣ мо бо чеҳраҳои таъсиргузору мондагори миллию сиёсие назири устодон Айнӣ, Лоҳутӣ, Бобоҷон Ғафур ва Мирзо Турсунзода дучор меоем, ки бо ҷаҳду талошҳои фаровон на танҳо дар рушду нумуви адабу фарҳангу сиёсати тоҷик саҳми асосӣ гузоштаанд, балки дар радифи шахсиятҳои маъруфи ҷаҳонӣ қарор гирифтаанд.