Чист Истиқлолият?

Пайки бахту муждаи озодӣ аст,

Дар Ватан сарманшаи ободӣ аст.

Маҳви чуғзи ғам зи тири шодӣ аст,

Дар ватандорӣ муҳаббатхоҳӣ аст.

Давлат Сафар

 Оре, Истиқлолият ин муждаи озодию пайки бахт буда, сарманшаи ободии Ватан ва муҳаббатҳоҳӣ дар ватандорӣ мебошад, ки ҷавҳари он Истиқлол аст. Истиқлол яке аз усули асосии фарҳанги умумии башар ва ба ибораи дигар, истиқлол манбаи  асосии сиёсат, ҳуқуқ, адёни   ҷомеаи инсонӣ аст. Дар баҳсҳои   ҳуқуқи башар ба унвони манбаи истиқлол панҷ аслро мавриди таҳқиқ ва баррасӣ қарор медиҳанд: 1) асли ҳаёти шоиста; 2) асли каромати инсонӣ; 3) асли таълим ва тарбия; 4) асли истиқлоли масъулона; 5) асли тадбир. Ғайр аз ин, истиқлолро гоҳ ба истиқлоли ҳуқуқӣ ва истиқлоли фалсафӣ низ ҷудо намуда, гоҳо онро баробари адолат ва озодӣ донистаанд ва робитаи байни ақл ва истиқлолро ақлоният медонанд, ки имрӯз маънои тавоноии таҳлилӣ ва мантиқӣ будани фикр аст, тасвир менамоянд. Истиқлол аз ҳама ғараз берун аст, фақат бо як меъёр арзёбӣ мегардад, истиқлол танҳо ба хотири истиқлол маҳдуд мешавад ва дар натиҷаи ин маҳдудият, меъёри «умуми»-и он, яъне манфиати умумӣ, ба ногузирии амнияти истиқлол оварда мерасонад.

  Устоди гиромӣ Қурбон Восеъ,

Шумо солҳост ҳамчун муҳаққиқ, донишманд, адабиётшинос, арбоби сиёсию давлатӣ, зиёӣ ва фарҳангии саршиноси ҷумҳурӣ миёни аҳли илму маърифат ва сиёсату маданияти тоҷик соҳибэҳтиром гардидаед. Сабаби эҳтирому самимияте, ки ҷомеаи илмию мадании тоҷик ба Шумо дорад, албатта, ба сахткӯшӣ, масъулиятшиносӣ, талошварзӣ  ва тавонмандии илмию эҷодиатон бастагӣ дорад. Шумо аз ҷумлаи нахустин муҳаққиқоне ҳастед, ки дар заминаи адабиёти ҷавонмардӣ ва таъсири он ба фарҳанги миллӣ таҳқиқоти муфассал намуда, то имрӯз дар масири муаррифии  шоистаю боистаи ҷараёни иҷтимоию ахлоқӣ ва мадании футувват, ки ҳамон ойини ҷавонмардист,  устуворона  гом бармедоред. Таълифоти Шумо доир ба ойини ҷавонмардӣ ва мушаххасоти мактаби футуввати асримиёнагии форсии тоҷикӣ бо шумули «Номаи ҷавонмардӣ» (1985), «Ойини риндӣ ё Маслаки Ҳофиз» (1991), «Литература джавонмарди» (1995), «Чаҳор китоби насри ҷавонмардӣ» (2000), «Ҳашт манзар» (2002), «Таджикская рыцарская литература» (2004), «Адабиёти ҷавонмардии форсу тоҷик» (2007), «Сарчашмаҳои адабиёти ҷавонмардӣ» (2008), «Рисолаҳои ҷавонмардӣ» (2010) ва амсоли инҳо солҳо боз барои доираи васеи муҳақаққиқону хонандагони ватанӣ ҳамчун осори вежаи таҳқиқӣ ва илмӣ-методӣ маълуманд. Аз ин гузашта, Шумо сарчашмаву манобеи адабию бадеии  «Достони Амир Арслон» (1989), «Футувватномаи султонӣ», «Ахлоқи Муҳсинӣ», “Рисолаи «Ҳотамия”-и Ҳусайн Воизи Кошифӣ” (1991), «Абумуслимнома» (1994), «Доробнома» (2002), «Девони Насимӣ» (2005), «Тазкираи шуарои муосири Ҳирот» (2005)-ро, ки бевосита ба ойини ҷавонмардӣ ва маслаки футуввати асримиёнагӣ иртибот доранд, интишор дода, аз тариқи ибтикороти илмӣ аҳли таҳқиқ ва ҳаводорони адабиёти классикии форсии тоҷикиро аз чашмаи сероби фарҳанги аҷдодӣ шодоб намудаед.

Дониш ҷузъи таркибӣ ва масири рушди ҷомеа ба ҳисоб рафта, он маҳсули низоми босамари маориф ва кӯшишу талоши ашхоси хирадманди ҷомеа маҳсуб мегардад. Дар ҷомеаи донишбунёд мувафаққиятҳо аз неруи дониш сарчашма гирифта, роҳи пешрафту тараққиёт тавассути он муқарар карда мешавад. Талош баҳри умумӣ сохтани донишомӯзӣ ва баланд бардоштани сатҳи огоҳӣ ва маърифатнокии тамоми қишрҳои ҷомеа, роҳи расидан ба музаффарияту озодӣ мебошад. Ҷомеа ба онҳое, ки дониш доранд ва низ ба онҳое, ки аз маърифат дуранд, паҳн мегардад. Дар натиҷа, дониш василаи эҷоди фосила миёни ду қишри ҷомеа мегардад, яке қишри донишмеҳвар ва дигаре аз маърифат дур. Дар баробари пайдоиши ин фосила вазифаи ашхоси хирадманд ва аҳли зиё бо роҳи донишомӯзӣ васл намудани ин ду қишр аст, ки аз лиҳози сатҳи огоҳӣ ва илму хирад аз ҳам фосила гирифтаанд. Яъне ваҳдату иттиҳод бо роҳи ҳидоят сохтани ҷомеа ба сӯи илму маърифат падид меояд. Сатҳи огоҳӣ дар ҷомеа баёнгари сатҳи маърифатнокӣ дар он аст. Гузаштан аз ин, роҳи борику маҳдуд ва ниҳоят боз намудани фазои ҷадид, ки тамоми аҳли ҷомеа бо тавсиаи ҷаҳонбинии илмии худ, ба он роҳ меёбанд, марҳилаи бунёди ҷомеаи идеалӣ ва инсонмеҳвар мебошад. Дар натиҷа нақши илму дониш ва таъсири он ба ҳаёти ҷомеа вусъат гирифта, бо истифода аз зарфияти зеҳнӣ ваҳдати фикриро ба вуҷуд меоварад. Ҷомеае, ки ҳаёти воқеӣ дар он бар асоси хирад ва муносибатҳо тавассути ченаки дониш муайян карда мешаванд.

  Имрӯз дар тамоми ҷаҳон ба соҳаи маориф ва илм аҳмияти ҷиддӣ зоҳир мегардад, зеро роҳи саодати башар, маҳз, дар доштани илму огоҳӣ аст. Асос ва муҳтавои маорифпарварӣ, ин пеш аз ҳама тарбияи инсони комил ва рушд додани он ба ҳисоб меравад. Дар замони муосир, башар дарк намуд, ки роҳи пешрафту тараққиёт ва дар баробари ин ҳифзи шаъну шарафи инсонӣ, танҳо бо доштани илму хирад имкон дорад. Тараққиёти техналогия ва мавқеъ ёфтани шабакаҳои иҷтимоӣ дар ҳаёту фаъолияти инсонҳо дар ҷомеаи мутамаддин тазоди фикриро ба вуҷуд овардааст. Истифодаи шабакаҳои иҷтимоӣ ва дигар василаҳо ҳамчун абзори мафкурасозӣ ва бо ин роҳ тағийр додани самти фикрронии аҳли ҷомеа, хатари ҷиддие ба ваҳдати миллатҳо эҷод сохтааст. Асоси пойдории ваҳдати миллӣ ин муттаҳидии миллат аст ва асоси муттаҳидии миллат, ин вуҷуд доштани ваҳдати фикрӣ мебошад.