Ҳамасола 15 апрел дар сатҳи академӣ (манзур Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон), доираҳои илмӣ ва ҳавзаҳои фаннии ҷумҳурӣ Рӯзи илм ботантана ҷашн гирифта мешавад. Дар ин замина, тайи як ҳафтаи ахир бо ҳузури фаъоли донишмандону пажуҳишгарони саршиноси ватанӣ дар марказу пажуҳишгоҳҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон “ҳафтаи илм” баргузор гардида, 16 апрели соли ҷорӣ дар маҷлисгоҳи Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маросими ҷамъбасти он сурат гирифт. Ба ин тартиб, Рӯзи илми тоҷик 16 апрел дар фазои илмию маданӣ бо иштироки муҳаққиқону донишмандони ҷумҳурӣ ва раҳбарияти ниҳодҳои марбутаи давлатӣ бо шукуҳу шаҳомати хосса таҷлил гардид. Дар ҳошияи Рӯзи илм ишораи чанд нуктаи иҷмолиро зарур мешуморем.

Шероз, ки дарёи маонигуҳар аст,

Якто гуҳараш Урфии соҳибназар аст.

                                                        Урфӣ

  Агарчи дар асрҳои охир, ба вижа асри XVIII ва XIX, бо омадани шеъри гунгу печидаи Бедил, адабиёти мо ба “сакта ва таваққуф” гирифтор шуд ва эпидемияи (вабои) тақлиду  пайравии кӯр-кӯрона ба осори ин адиби тоҷикзабони Ҳинд саросари Осиёи Миёнаро фаро гирифт, бедилгароӣ як навъ муд шуд, аммо, ба ҳар ҳол, ном ва осори бархе аз адибони миллии мо низ дар гӯшаю канори Мавороуннаҳр,ки дар қабзаи Манғитиён  буд ва ба номи давлати Узбакия ба умри худ идома медод,ба чашм мерасад. Ба сухани дигар, дар қатори Бедилу Ҳофиз,ки осорашон ба хотири ирфону тасаввуф мавриди омӯзиш қарор дошт ва девонҳои туркии    Навоӣ, мо ба номҳои адибоне чун Соиб, Саъдӣ, Камол, Хусрави Деҳлавӣ, Фирдавсӣ, Мавлавӣ ва ғайра низ рӯ ба рӯ мешавем, ки ин, албатта, аз таназзули адабиёт ва рӯҳи миллӣ дарак медиҳад. Бад-ин маънӣ, муаллифи китоби “Шоири оинаҳо”- Шафеъии Кадканӣ чунин навиштааст: ”Аз Ҳофизу Бедил, ки бигзарем, шоирони дигаре, ки бешу кам дар муҳити адабии Мовароуннаҳр ҳузури ошкортаре доранд, яке Саъдист, дигаре Соиб аст. Фирдавсию Мавлавию Камоли Хуҷандию Хусравии Деҳлавӣ ҳам дар гӯшаву канор ҳузур доранд, аммо на ба вусъати Бедилу Ҳофиз”. 1

  Шоҳ дар “Шоҳнома” танҳо ба маънои ҳоким нест, балки фаротар аз он ба маънои ҳаким аст. Бахусус, симои шоҳони пешдодӣ дар ин ҳамоса ба ҳамин маънӣ далолат мекунад. Афлотун ҳам дар китоби худ “Ҷумҳурият” аз бунёди мадинаи фозила суҳбат мекунад ва яке аз шартҳои бунёди ҷомеаи идеалӣ аз назари Афлотун ин буда, ки дар раъси қудрати он файласуф ё ҳаким қарор дошта бошад. Манзур аз файласуф ҳамон марди огоҳу доно аст. Дар ҳамосаи миллии оириётаборон низ маълумоте, ки дар бораи шоҳони пешдодӣ зикр шудааст, бар шартҳои Афлотун барои идораи ҷомеа мутобиқат дошта, балки фаротар аз он ҳаст. Аммо хираде, ки дар “Шоҳнома” ба таври мудом аз он ёд мекунад, ҳамсонӣ бо маъони хирад дар андарзҳои “Динкарди шашум” дорад. “Динкард” китоби бузургест ба забони паҳлавӣ, ки онро “Дарсномаҳои Зартуштӣ” низ ном мебаранд. Ба ҳамин тартиб, хирад дар “Динкарди шашум” ба ҷуз маънои аслии худ, ки неруи фаҳму дарк аст, ҳамчунин бахше аз низоми динии Урмузд низ ҳаст, ки ҷаҳонро офаридааст ва нигоҳдорӣ мекунад. Аз ин рӯ, “Шоҳнома” шоҳасарест, ки бо ситоиши худованди ҷону хирад оғоз мегардад. Бар асоси фармудаи Фирдавсӣ, инсон танҳо бо кумаки хирад имкон дорад, ки ҳам худро бишносад ва ҳам Худованди ҷаҳонофаринро:

  Инсоният ҳазорсолаҳо пеш ба осмони ситоразор ва кайҳони беканор нигариста, дар дил орзуи парвоз ба ин беҳудудӣ мепарварид. Аммо ин орзуе беш набуд. Асрҳо мегузаштанду парвоз ба кайҳон ба мисли садсолаву ҳазорсолаҳо амалиношуданӣ боқӣ мемонд.

Як қатор асотиру ривояту достонҳо навишта мешуданд, оиди парвоз ба кайҳон ва дар байни мардум овозаҳо дар бораи қаҳрамонҳои кайҳоннавард паҳн мегардид. Олоти парвоз дар чунин қиссаҳо гилемҳои паррон, уқобҳои бузургҷусса, симурғи хаёлӣ ва деву париҳо буданд.