30 сентябр дар силсилаи таҷлилоти ҷашну маросимоти миллӣ ба унвони Рӯзи Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ шинохта шудааст ва дар қаламрави Тоҷикистон ҳам мардум, доираҳои адабию фарҳангӣ ва ҳавзаҳои илмию ҳунарӣ аз ин Рӯз таҷлил мекунанд. Дар ин рӯз доираҳои адабӣ, қишрҳои фарҳангӣ, ҳафзаҳои илмӣ ва муҳитҳои донишгоҳӣ гирди ҳам меоянд ва атрофи шахсият, андеша, дидгоҳ, мавқеият ва мероси Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ суҳбатҳои ҷолиби адабию ихтисосӣ ва мубоҳисоти илмию фаннӣ сурат мегирад. Дар феҳристи баррасиҳои мавзуие, ки дар партави Рӯзи Мавлоно ҳамасола матраҳ мегардад, масъалаи нигариш ва дидгоҳҳои фалсафии Ҷалолуддини Балхӣ низ ҷой дорад. Ба сухани дигар, нишон додани симои фалсафӣ, шахсияти ғайримаъмулӣ ва чеҳраи чолишгару ҷуръатманди Мавлоно аз талаботу муқтазиёти баҳсҳои ихтисосӣ ва фалсафӣ мебошад. Бо таваҷҷуҳ ба ин, дар ҳошияи Рӯзи Мавлоно чанд нуктаи мухтасарро ироа медорем:
“Ренессанс” (давраи Эҳё) - ҷараёни хеле бузурги ҳаракатҳои фарҳангӣ, маърифатӣ ва азнавсозӣ, ки ба қарнҳои 14-16 рушди тамаддуни Аврупо рост меояд. Доир ба ин мавзуъ садҳо рисолаҳо, таҳқиқоти мухталиф офарида шудааст ва аврупоиён ин замонро боиси ифтихор ва омили бузурги хештаншиносӣ медонанд.
Моҳияти бузурги эҳёи аврупоӣ дар он буд, ки фарҳанги аврупоиён пас аз давраи тираву торики ҳукмронии пешвоёни католикӣ бо истифода аз эҳё намудани падидаҳои нодири тамаддуни юнону римӣ рӯ ба маърифати дунявӣ ва аз ҳама муҳимтараш, ба инсонгароӣ оварданд. Ин ба ҳама маълум аст.
Лицом к лицу Лица не увидать,
Большое видится на расстояние
С. Есенин.
Научное сотрудничество как и обмен веществ в природе, имеет большое значение для понимания и развития национальной, культурной и исторической самобытности каждой нации, в результате чего возникает синтез разнообразного опыта, а также доселе неизвестные научные и культурные традиции. Приход русских в Среднюю Азию и начальный этап советского строительства в зародыше своем носили потенции для новизны и творчества. К сожалению, современное поколение плохо понимает и представляет себе предысторию этого культурного феномена и в целом, всю сложность нашего движения вперёд. Несмотря на колониальные планы русского царского правительства (в конце XIX и начале XX-века), и программы большевистской партии (XX в.) по объединению национальных культур и на основе русской культуры и создания нового еденного социально-культурного сообщества - советский народ, исконно русскоязычные ученые внесли ценный вклад в изучении истории и культурного наследия таджиков Центральной Азии. Значимость дел данного отрезка нашей истории, можно проиллюстрировать русской пословицей, изложенная в словах Сергея Есенина: большое видится на расстояние.
(мулоҳизоте куллӣ дар ҳошияи романи ” Гардиши девбод”-и устод Абдулҳамид Самад)
Устод Абдулҳамид Самад (мутаваллиди соли 1947) аз ҷумлаи нависандагони маъруфи миллӣ ба шумор меравад, ки ҳанӯз дар замони шуравӣ бо сеҳри хомааш таваҷҷуҳи аҳли илму адаби замонро ҷалб намуда, миёни доираҳои адабию мадании вақт соҳибэҳтиром гардида буд. Устод солҳои тулонӣ симати муовини аввали раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистонро бар душ гирифта, дар тарбияи насли нави нависандагони тоҷик саҳми муносиб гузоштааст. Хонандаи тоҷик устод Абдулҳамид Самадро аз тариқи осори гаронбаҳое назири “Баъд аз сари падар” (1979) “Шохи чанор” (1981), “Паррончакҳо” (1983), “Пиёлаи шикаста” (1986), “Аспи бобом” (1986), “Косаи давр” (1987), “Майдон” (1989), “Акаи ошиқ” (1992), “Шаҳдрези садо” (1997), “Талош” (2002), “Гардиши девбод” (2007), “Ман ошнои ту, ту ошнои ман”, (1999, 2003), “Гиряи хирс” (2006), “Санги маҳак ва тарозуи ҳунар” (2012) ва амсоли инҳо мешиносад.