Яке аз  муҳимтарин пешаҳои инсонӣ, ки дар таърихи фарҳанги башарӣ  ҷойгоҳи хосса доштааст, ин пешаи пизишкӣ мебошад. Пизишкон аз нафаронеанд, ки ҳамеша инсоният ба онҳо ниёз доштааст. Зеро инсон ба ҳайси мавҷуди зиндаи ҳушманд дар дарозии зиндагии хеш ҳамеша осебпазир будааст ва ин осебпазириву маргро дарку фаҳм намудааст. Ин хатарпазирӣ муҷиби он гардидаст, ки одамӣ ба хотири пояндагӣ ва раҳо ёфтан аз бемориҳои вогир ҳамеша дар ҷӯёиву пӯёӣ қарор бигирад. Ҳазорон навъи рустаниву наботӣ ва ҷимодиву ҳайвониро озмоиш намояд ва ҷиҳати раҳоии хеш аз вазъиятҳои вахими пешомада тадбирҳои воқеӣ андешад. Ҳамин аст, ки пешаи пизишкӣ яке аз куҳантарин ва муҳимтарину мондагортарин пешаи инсонист. Табибон дар тамоми давраи зиндагии башар, махсусан дар давроне, ки бемориҳои вогири кушанда ба ҷони инсоният таҳдид мекунад, ҳамчун қаҳрамонони ҳақиқӣ пай ҷустани тадбир ва кашфу тазйиқи доруву даво будаанд. Ҳазорн маврид ҷони хешро дар хатар гузоштаву ҷони дигаронро раҳоӣ бахшидаанд.

  Замони мезолит ва неолитро одатан ба 10–15 ҳазор сол тахмин мекунанд. Лекин давоми ин давраи ҳаёти инсонӣ дар ҳар маҳал ҳар хел будааст. Дар асоси маълумот ва мадракҳои мавҷудаи археологӣ ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки аҳолии Осиёи Миёна дар ин давра хеле сершумор гардида, дар шароити сохти қабилавии модаршоҳӣ зиндагонӣ мекардаанд. Дар ин давра олоти истеҳсолот нисбатан мукаммал ва беҳтар мегардад. Усулҳои нави асбобу олотсозӣ: сайқал додан, парма ва арра кардан, ки дар гузашта аз онҳо ҳеҷ асаре набуд, ба таври васеъ паҳн мешаванд. Соҳаҳои нави хоҷагӣ, аз қабили кулолӣ, зироат ва чорводорӣ низ ба вуҷуд меоянд. Мувофиқи шароити табиӣ дар ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна маконҳои шикорчиёни моҳигир, шикорчиёни чорводор ё худ барзгарони ибтидоӣ пайдо мешаванд.