Имрӯз фазои маҷозии интернетро маҷаллаҳои илмии электронӣ пур карда, аз натиҷаҳои илмӣ фаврӣ хабар дода истодаанд. Маҷаллаи электронӣ на танҳо алтернативи маҷаллаи коғазӣ, балки ҷавоб ба талаботҳои асри иттилоотӣ аст. Ин имкон медиҳад, ки монеаҳои бюрократии чопӣ ва мушкилиҳои дастрасӣ ба маҷаллаи электронӣ бартараф карда шаванд. Ба фарқ аз маҷаллаҳои чопӣ маводи илмии электронӣ чанд бартарият доранд, аз ҷумла:

• фавран дастрас будани онҳо;
• набудани хароҷот барои чоп ва масрафи коғаз, фарсудашавии дастгоҳҳои чопӣ;
• осонии ҷустуҷӯ аз рӯи номи мақола, муаллиф ва ё шумораи маҷалла;
• имкони ҷой додани аниматсияву наворҳои вобаста ба мавзӯи таҳқиқот ва ғайра;
• мавҷудияти имконияти шарҳнависӣ ва мубоҳиса атрофи мақола дар сомонае, ки мақола нашр шудааст.

Худи мафҳуми маҷаллаи электронӣ чунин шарҳ дода мешавад: “Нашрияи даврии тақризшаванда, аналогиэлектронии маҷаллаи чопӣ, ки тавассути дастгоҳи мобилӣ ва компютер дастрас мегардад. Ба воситаи интернет ва ё дилхоҳ асбоби нигоҳдорандаи иттилоот (диск ва флешка) паҳн мегардад” [5].

Дар ҳоли ҳозир се шакли маҷаллаҳои электронӣ мавҷудаст:

1. Маҷаллаҳои нусхавӣ (нашри электронӣ ва чопӣ айнан яксонанд);
2. Баҳамовардашуда (нашри чопӣ ва электронӣ якдигарро пурра менамоянд);
3. Аслӣ ва ё беназир (маҷаллаи илмии электронӣ) [6].

Имрӯз дар Тоҷикистон шакли якумии маҷаллаҳо мунташир мешавад, яъне нусхаи электронии маҷаллаҳои илмии муассисаҳои таҳсилоти олии кишвар ва Академияи илмҳои ҶТ дар сомонаҳояшон гузошта мешаванд.

Дар ҷумҳурӣ мувофиқи Комиссияи олии аттестатсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 маҷаллаи тақризшаванда, ки натиҷаҳои илмии муҳаққиқони тоҷик, аспирантон ва унвонҷӯён дар онҳо нашр мешаванд, интишор мегардад: [7]

  Дар рӯйхати маҷаллаҳои овардашуда, ба ҷуз «Нигаҳдории тандурустии Тоҷикистон» дигар маҷаллаҳо сомонаи худро доранд ва шумораҳои солҳои охир дар шакли электронӣ ҷой дода шудаанд. Вале ҳанӯз шумораҳои солҳои пешин (то солҳои 2010-2015) ба шакли электронӣ табдил дода нашудаанд. Боиси хурсандист, ки ба ҷуз сомонаҳои худи маҷаллаҳо дар сомонаҳои манбаъҳои электронии илмии кишварҳои дигар низ қисме аз маҷаллаҳои тоҷикӣ ҷой дода шудаанд. Масалан, дар сомонаи Китобхонаи электронии илмии Русия https://elibrary.ru ва Китобхонаи электронии илмии Киберленинка https://cyberleninka.ru. Маҷаллаҳои дар боло номбаргардида дар рӯйхати “Индекси иқтибоси илмии Русия” [8] вуҷуд доранд. Маҷаллаҳои комилан электронӣ бошад, ҳанӯз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон вуҷуд надоранд.

  Ба ҷуз маҷаллаҳои илмӣ дар Тоҷикистон таҷрибаи электроникунонии маҷаллаҳои илмӣ-оммавӣ низ вуҷуд дорад. Маҷаллаи академии илмӣ-оммавии “Илм ва ҷомеа”, ки муассисаш Академияи илмҳои кишвар мебошад, дар як сол 4-5 шумора чоп мешавад ва аз рӯзи таъсисаш ҳар шуморааш дар сомонаи http://ravshanfikr.tj/ гузошта мешавад. Бартарияти маҷаллаи электрониро дар мисоли “Илм ва ҷомеа” барало мушоҳида кардан мумкин аст: адади нашри маҷаллаи чопӣ ҳамагӣ 200 нусха аст, вале танҳо шумораи №1 (2018)-и маҷалларо аз сомона ҳудуди 770 нафар дидаанд, ки қариб се маротиба аз шумораи чопиаш зиёд аст. Шумораи аввалинашро бошад, зиёда аз 2270 нафар хондаанд. [9]

  Ҳамин тавр, дар ташаккули донишҳои нави илмӣ, афкори илмии ҷомеа нақши маҷаллаҳои тақризшавандаи Комиссияи олии аттестатсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, маҷаллаҳои илмии муассисаҳои таҳсилоти олии кишвар ва Академияи илмҳои ҶТ намоён аст. Дар саҳифаҳои ин маҷаллаҳо муҳимтарин масъалаҳои илмии ҳаёти ҷамъиятии кишвар ва тамоми соҳоти фаъолияти инсонӣ инъикос меёбад.

Тӯхтаева МАҲНОЗА

магистри соли дуюми шуъбаи журналистика ва назарияи тарҷумаи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Б. Ғафуров

Адабиёт

1. Электронные журналы в библиотеках // Науч. и техн. б-ки. 1997. №10. С. 61–67.
2. Торн К. Сериальные издания в электронный век // Там же. 1999. № 4. С. 4–18.
3. Бойченко Е.Н. Периодические издания по тех- ническим наукам в Интернете: доступность электронных ресурсов // Там же. 2009. № 5. С. 31–45
4. Садчикова А.Е. Сетевые электронные журналы// Вестн. Ом.ун-та. 2012. № 1. С. 159–165.
5. https://ru.wikipedia.org/wiki/%
6. Бакланова Ю.О. Электронный научный журнал – ресурс открытого доступа // Маҷалла «Управление экономическими системами», 2007,№ 1 (09).
7. Сомонаи КОА ҶТ. http://vak.tj
8. Сомонаи Китобхонаи электронии илмии Россия. https://elibrary.ru
9. Сомонаи Равшанфикр. http://ravshanfikr.tj